Ggz uit de knel: noodzaak tot transformatie

Tijdens het onderzoek zijn veelbelovende experimenten en praktijkvoorbeelden geanalyseerd op onderbouwing en effecten. Dat heeft geleid tot zes bouwstenen voor een breder perspectief op mentale gezondheid en psychisch lijden. Een historische reflectie maakt inzichtelijk hoe we kunnen en moeten leren van eerdere hervormingspogingen. Het rapport ‘Ggz uit de knel’ is vandaag gepubliceerd en eerder deze week aan minister Conny Helder voor Langdurige Zorg en Sport van het ministerie van VWS overhandigd.

“Veel problemen ontstaan in de samenleving, escaleren totdat ze onhoudbaar zijn en moeten vervolgens in de ggz op individueel niveau gerepareerd worden door zorgprofessionals. Dat zet de toegang tot zorg steeds verder onder druk. En het is vaak een verkeerd antwoord. Eenzaamheid, schulden en het gevoel niet mee te kunnen doen los je niet op met psychiaters en psychologen, maar moeten we in de samenleving oplossen.” – Bert van der Hoek, bestuursvoorzitter van het Trimbos-instituut

Vraag naar ggz hulp neemt steeds meer toe

Afgelopen jaren zijn er verschillende actieprogramma’s gestart om de wachtlijsten in de ggz te verminderen. Dat is weinig succesvol gebleken, ze zijn eerder gegroeid dan gedaald. De laatste jaren was er een grotere toestroom naar de ggz, met name naar de lichtere vormen van zorg. Hierdoor is de toegang tot de specialistische zorg onder druk komen te staan. Volgens geïnterviewden ligt dit aan verschillende factoren, zoals een complexer wordende samenleving met meer prestatiedruk en bestaansonzekerheid en toenemende medicalisering. Maar ook de marktwerking die de instroom in de ggz stimuleert en mismatch in de zorg veroorzaakt. Ten slotte  speelt de interne organisatie van de ggz een rol. Professionals geven aan dat er steeds meer productie wordt verwacht en de administratieve lastendruk hoog blijft. Hierdoor is het werk veeleisender en minder aantrekkelijk geworden. Dat leidt tot toenemend ziekteverzuim en als uiterste gevolg dat professionals de ggz verlaten.

“Ondanks verschillende perspectieven, is er binnen het brede ggz-veld eensgezindheid over de opgave waar we voor staan. Veelbelovende initiatieven laten zien dat verandering mogelijk is maar dat de randvoorwaarden nog op orde moeten worden gebracht. Door van initiatieven te leren en ze met elkaar te verbinden, kunnen we toewerken naar een inhoudelijke, samenhangende aanpak voor een toekomstbestendige ggz.” – Jenny Boumans onderzoeker Zorg & Participatie Trimbos-instituut

Bouwstenen en oplossingsrichtingen

Er is een breed gedeeld gevoel van urgentie onder de geïnterviewden om de instroom in de ggz te beperken, de kwaliteit en toegankelijkheid van de ggz te verbeteren en in de toekomst te borgen. Niet omdat de ggz bovenmatig veel kost, maar wel om de ggz meer toekomstbestendig te maken en om tot passender antwoorden te komen op de hulpvragen uit de samenleving. Daarbij is het belangrijk om breder in te zetten op: preventie, demedicalisering en domeinoverstijgend samenwerken. Met meer ruimte voor innovatie in de ggz in plaats van een financieringsknel die de agenda van de instellingen steeds dreigt te bepalen.

De uitkomsten van het onderzoek geven duidelijk aan dat een transformatie van de ggz nodig is. Van repareren en behandelen achteraf, naar preventie en voorkomen van problemen en versterken van de mentale gezondheid in de samenleving. De onderzoekers hebben in het rapport ‘Ggz uit de knel’ de bouwstenen uitgewerkt vanuit pilots en experimenten die perspectief bieden en een bijdrage kunnen leveren aan een hervorming van en beweging in de ggz.

“Veel van de inhoudelijke beleidsvoornemens zoals preventie, demedicalisering en domeinoverstijgend werken zijn in eerdere overheidsnota’s terug te vinden maar hebben niet geleid tot het gewenste resultaat. In het rapport leren we van eerdere hervormingen en is er aandacht voor voorwaarden om de gewenste beweging nu wél te laten slagen. Betere preventie en intakes zijn nodig voor een toekomstbestendige ggz, maar lossen de actuele problemen voor mensen met complexe problemen niet op. Ook daar is verbetering nodig, want anders zullen oplopende crisissituaties bij deze mensen noodgedwongen steeds de agenda bepalen.” – Hans Kroon, programmahoofd Zorg & Participatie, Trimbos-instituut

Beleidsadvies en IZA

De resultaten van dit onderzoek kunnen helpen om het Integraal Zorgakkoord verder te verstevigen en aan te vullen, met name vanuit een meer integrale benadering. Voor dit onderzoek zijn alle interviews thematisch geanalyseerd en aangevuld met data van o.a. CBS en Vektis, monitor- en adviesnota’s en overheidspublicaties, alsook onderzoeks- en evaluatierapporten van praktijkinitiatieven bestudeerd. De resultaten uit dit onderzoek worden beschikbaar gesteld en zijn openbaar en toegankelijk voor professionals, beleidsmakers en geïnteresseerden.

Meer weten?
Lees meer over de resultaten in het rapport ‘Ggz uit de knel’.

We gaan ook graag in gesprek met u over de conclusies en hervormingen in de ggz. Neem hiervoor contact op met: Bert van der Hoek, Hans Kroon en Jenny Boumans.

Bron: Hervorming ggz

Bij persvragen over het rapport Ggz uit de knel neem contact op met de persvoorlichter:
Laila Zaghdoudi lzaghdoudi@trimbos.nl   06 5345 4002