Technologie in verpleeghuizen: zorg of kans?

Maja gaat op bezoek bij haar 80-jarige moeder. De moeder van Maja heeft vergevorderde dementie en woont sinds 2 jaar in het verpleeghuis. Bij binnenkomst ziet Maja haar moeder lachend in de huiskamer zitten. Wat opmerkelijk, denkt Maja. Samen met drie medebewoners zit haar moeder rond een grote tafel waarop beelden van vogels geprojecteerd worden. “Dag Maja,” roept de verpleegkundige. “We spelen net het Vogelvoer-spel met onze nieuwe Tovertafel!” Haar moeder raakt het virtuele voer aan en kijkt hoe de digitale vogeltjes vrolijk huppen en eten.

Door de coronapandemie is het gebruik van technologische innovaties sterk toegenomen in de ouderenzorg. Als gevolg van het landelijke bezoekverbod in verpleeghuizen is met name het gebruik van communicatietechnologie in zeer korte tijd ingevoerd om sociaal contact tussen bewoners en hun naasten mogelijk te maken. Ook maken instellingen vaker gebruik van digitale portals om familie te informeren over ontwikkelingen in de woonvoorziening en over hoe het met een bewoner gaat. Nieuwe deuren zijn geopend. Het is belangrijk nu door te pakken en de technologische innovaties landelijk breed te implementeren. Want nog niet overal zijn technologische innovaties doorgedrongen. Wat kunnen we, nu het einde van de coronacrisis in zicht komt, doen om de implementatie van technologie in de ouderenzorg te versnellen?

Waarde van zorgtechnologie

Uit (internationaal) onderzoek¹Ienca M, Fabrice J, Elger B, Caon M, Scoccia Pappagallo A, Kressig RW, et al. Intelligent Assistive Technology for Alzheimer’s Disease and Other Dementias: A Systematic Review. J Alzheimers Dis. 2017;56(4):1301–40. 9. Lauriks S, Reinersmann A, van der Roest HG, Meiland F, Davies R, Moelaert F, et al. Review of ICT-based services for identified unmet needs in people with dementia. In: Supporting People with Dementia Using Pervasive Health Technologies Advanced Information and Knowledge Processing. London: Springer; 2010. Zorginstituut Nederland. Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. Samen leren en verbeteren. Diemen: Zorginstituut Nederland. 2017. blijkt dat er hoge verwachtingen zijn van de inzet van technologie in de zorg voor mensen met dementie. Technologie kan opname in een verpleeghuis mogelijk uitstellen of vervangen en de werkbelasting van zorgprofessionals en mantelzorgers verminderen. Technologie kan ook mensen met dementie ondersteunen en hen in staat stellen dingen te blijven doen, door bijvoorbeeld het bieden van geheugenondersteuning, het zorgen voor veiligheid, informatie, autonomie, sociaal contact en gezelschap. Daarbij kunnen technologische innovaties, die oorspronkelijk zijn ontwikkeld voor mensen met dementie, ook voor andere doelgroepen waardevol zijn. Denk aan de kleine robot  Tessa die in de dementiezorg al langer gebruikt wordt. Wetenschappers onderzoeken nu of ook mensen met een licht verstandelijke beperking, niet-aangeboren hersenletsel en autisme steun hebben aan Tessa om hun dagstructuur vol te houden.

Monitor Woonvormen Dementie

Tijdens de vijfde meetronde (2019-2020) van de Monitor Woonvormen Dementie (kortweg: de ‘Monitor’) nam het programma Ouderen van het Trimbos-instituut het thema zorgtechnologie nader onder de loep. Van de 58 woonvoorzieningen die aan deze meetronde meededen, zijn er 52 kleinschalig georganiseerd; waarvan 39 voorzieningen zorg bieden aan maximaal 36 bewoners en dus ook fysiek kleinschalig zijn opgezet.

Aan managers, leidinggevenden en zorgmedewerkers vroegen we waarom zij zorgtechnologie inzetten en hoe zij tegen de invloed van zorgtechnologie aankijken. Hiernaast gaven zij aan welke factoren een barrière vormen voor het gebruik van nieuwe technologie en welke stappen er genomen kunnen worden om de implementatie van technologie in woonvoorzieningen te bevorderen.

Inzet en kijk op zorgtechnologie

In alle deelnemende woonvoorzieningen wordt zorgtechnologie gebruikt. Bewegingsdetectie, digitale communicatiemiddelen voor medewerkers en activerende technologie (bijvoorbeeld de Tovertafel) worden het meest genoemd.

De belangrijkste redenen om zorgtechnologie  in te zetten zijn veiligheid, verbetering van kwaliteit van leven en verruiming van de leefomgeving. Het laatste gebeurt met bijvoorbeeld GPS-horloges. Door de dwaaldetectie in GPS-horloges kan een medewerker een bewoner op afstand volgen, waardoor de bewoner zelfstandig op pad kan gaan.

Managers, leidinggevenden en zorgmedewerkers hebben hoge verwachtingen van de inzet van zorgtechnologie in de zorg. Volgens de ondervraagden wordt de zorg door technologie veiliger en persoonsgerichter.  Persoonsgerichter, omdat technologie ook meer zorg op maat mogelijk maakt.. Ook wordt de geleverde zorg van hogere kwaliteit volgens de ondervraagden. Een grote meerderheid denkt dat de inzet van zorgtechnologie in de nabije toekomst verder zal toenemen.

Bedenkingen op de werkvloer

Ondanks het enthousiasme rondom zorgtechnologie verloopt de ingebruikname hiervan vaak moeizaam. Het onderzoek wijst op verschillende barrières bij de implementatie. Interessant hierin zijn de verschillende knelpunten die genoemd worden door managers en zorgmedewerkers. Managers noemen in dit kader vaak  de hoge kosten, omgevingsfactoren (bijvoorbeeld slechte wifi in gebouwen) en een gebrek aan eigenaarschap. Medewerkers voelen zich volgens managers te weinig betrokken bij het gebruik van de zorgtechnologie. Ook zouden medewerkers niet zo snel enthousiast worden. Zorgmedewerkers daarentegen noemen het vaakst de instabiliteit van de technologie, een gebrek aan training en gebruiksonvriendelijkheid als belemmerende factoren tijdens het gebruik van de zorgtechnologie.

Op de vraag welke factoren de inzet van zorgtechnologie kunnen verbeteren worden genoemd: meer trainingen, het up-to-date blijven van mogelijkheden en ontwikkelingen op het gebied van zorgtechnologie, en het beter laten aansluiten van de technologie op de wensen, behoeften en mogelijkheden van bewoners.

Praktische aanbevelingen

Om innovatie sneller en makkelijker te implementeren in de dementiezorg, is het dus belangrijk dat het zorgpersoneel van begin af aan betrokken wordt bij de aanschaf en het gebruik van het nieuwe product. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een customer success team, bestaande uit een customer succes manager en een vertegenwoordiging van verschillende disciplines. Samen hebben zij  de belangrijke taak om de implementatie van zorgtechnologie tot een succes te maken. Ook is het belangrijk dat er  bij de introductie voldoende (technische) ondersteuning beschikbaar is. Training helpt om alle functies en mogelijkheden van de technologie te ontdekken. Geef zorgmedewerkers hiervoor voldoende tijd, zodat zij weten hoe zij de zorgtechnologie goed kunnen toepassen. Coaching on the job is een goede vorm om zorgmedewerkers bekend te laten worden met zorgtechnologie, omdat zij dan getraind worden tijdens het gebruik van de technologie bij hun dagelijkse werkzaamheden. Dit biedt tegelijkertijd de gelegenheid om de technologie in te bedden in werkprocessen. Kijk ook goed naar de (rand)voorwaarden van zorgtechnologie, zoals de kosten van aanschaf en onderhoud, maar ook voor implementatie en uitrol, de gebruiksvriendelijkheid en stabiliteit. Op die manier zijn er geen teleurstellingen achteraf.

> Lees alle praktische aanbevelingen van de Monitor

Conclusie

Zorgtechnologie is niet meer weg te denken in de langdurige zorg voor mensen met dementie. Toch is er nog veel winst te behalen. Training kan bijvoorbeeld helpen om alle functies en mogelijkheden van de technologie te ontdekken zodat deze vervolgens echt goed kan worden benut. Het afgelopen jaar liet zien hoe waardevol technologie kan zijn voor zowel zorgmedewerkers en mensen met dementie. Nu is de tijd rijp om verdere stappen te zetten om het gebruik van zorgtechnologie uit te breiden. Met als doel om bij zo veel mogelijk mensen met dementie een glimlach op hun gezicht te toveren.

Wil je meer weten?

Lees het volledige rapport over zorgtechnologie en innovatie in de dementiezorg van het Trimbos-instituut. Voor ondersteuning en praktische tips rondom het implementatieproces wijzen wij op bestaande toolkits en handreikingen zoals ‘Aan de slag met technologie in de verpleeghuiszorg’ (Waardigheid en trots) en de ‘INDUCT Best Practice Guidance – Human Interaction with Technology in Dementia’ (INDUCT).

Voetnoten

• 1
  Ienca M, Fabrice J, Elger B, Caon M, Scoccia Pappagallo A, Kressig RW, et al. Intelligent Assistive Technology for Alzheimer’s Disease and Other Dementias: A Systematic Review. J Alzheimers Dis. 2017;56(4):1301–40. 9. Lauriks S, Reinersmann A, van der Roest HG, Meiland F, Davies R, Moelaert F, et al. Review of ICT-based services for identified unmet needs in people with dementia. In: Supporting People with Dementia Using Pervasive Health Technologies Advanced Information and Knowledge Processing. London: Springer; 2010. Zorginstituut Nederland. Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. Samen leren en verbeteren. Diemen: Zorginstituut Nederland. 2017.