Ruimte voor de regio: zo maken gemeenten mentaal gezondheidsbeleid dat past bij inwoners
In Emmen onderzoeken jongeren, scholen, de gemeente en de GGD samen wat er nodig is om de mentale gezondheid van jongeren te versterken. In Noord- en Midden-Limburg werken gemeenten juist over de grenzen van hun stad of dorp heen: huisartsen, sociaal werkers en de GGD slaan daar de handen ineen binnen de Mentale Gezondheidsnetwerken. Twee voorbeelden van lokaal én regionaal maatwerk waarin cijfers, kennis en ervaringen samenkomen om beleid te maken dat echt past bij inwoners. Dat is precies de kern van goed mentaal gezondheidsbeleid, zegt prof. Laura Shields-Zeeman in deze blog. Het vraagt om ruimte voor maatwerk per regio, gemeente en zelfs wijk. Want wat werkt in Emmen, hoeft niet hetzelfde te zijn in Weert of Venray.
De mentale gezondheid van inwoners hangt vaak samen met de leefomgeving, sociale contacten en de voorzieningen die er zijn. Gemeenten en lokale organisaties hebben het beste zicht op wat inwoners nodig hebben. Als zij ruimte en regie krijgen, kunnen zij beleid maken dat past bij de dagelijkse realiteit.
Lokaal beleid is maatwerk
Elke regio, gemeente en zelfs wijk kent een eigen dynamiek. Wat in de ene wijk werkt, slaat in een andere wijk of gemeente misschien niet aan. Lokale cijfers van de GGD geven inzicht en als je deze cijfers koppelt aan verhalen van inwoners en kennis van professionals, zie je wat er echt speelt. Vervolgens bepaal je gezamenlijk wat nodig, wenselijk én mogelijk is en onderneem je passende acties die aansluiten bij de lokale context en de mogelijkheden en kansen die er lokaal zijn. Bijvoorbeeld bij bestaande plekken zoals buurthuizen, scholen, huisartspraktijken en sportverenigingen.
Samen bepalen wat nodig is
In Emmen hielpen cijfers over zorggebruik en achtergrondproblemen om te bepalen in welke wijken extra aandacht nodig was. Vervolgens gingen professionals en jongeren met elkaar in gesprek. Zo ontstond een beter beeld van wat jongeren nodig hebben én wat er al goed gaat.
In Weert wordt binnen Weert Positief gewerkt aan nauwere samenwerking tussen huisartsen en sociaal werkers. Inwoners voelen zich beter gehoord en krijgen sneller de juiste hulp. De samenwerking sluit goed aan bij het regionale Mentale Gezondheidsnetwerk Noord- en Midden-Limburg waar gemeenten als Venray, Roermond en Beesel ook zijn aangesloten.
Door samen met inwoners en professionals te bepalen wat nodig is, is de kans groter dat zij de acties steunen en er ook echt mee aan de slag gaan.
Gemeenten in de regierol
Mentale gezondheid raakt veel domeinen: werk, wonen, schulden, sport, onderwijs, cultuur en zorg. Geen enkele partij kan dit alleen. Gemeenten zijn daarom de verbindende schakel.
Binnen deze regierol is de GGD een belangrijke partner. De GGD ondersteunt als overkoepelende regionale partij met haar kennis- en adviesrol bij het vormgeven van preventiebeleid en het monitoren van mentale gezondheid. Samen met lokale organisaties en inwoners kunnen gemeenten zo beleid maken dat goed is onderbouwd en aansluit bij de lokale praktijk. De GGD kan bestaande initiatieven dus versterken en zorgen voor een groter bereik.
In Emmen gebruiken gemeente en GGD de aanpak data, duiden, dialoog en doen. Zo werken ze stap voor stap aan plannen die passen bij de wijken en bij de jongeren die er wonen. Niet altijd een rechte lijn, maar wel met gedeelde doelen en samenwerking als basis.
De kracht van regionaal samenwerken
Lokaal maatwerk betekent niet dat elke gemeente alles zelf moet uitvinden en doen. Juist door regionaal samen te werken, kunnen gemeenten van elkaar leren en succesvolle initiatieven breder inzetten.
Binnen de Mentale Gezondheidsnetwerken Noord- en Midden-Limburg werken gemeenten als Venlo, Venray, Roermond en Beesel samen met de GGD, ggz, huisartsen, ervaringsdeskundigen, sociaal werk en inwoners. Zo delen ze kennis, versterken elkaars aanpak en benutten elkaars ervaring.
Samenwerking in de regio helpt om:
- gegevens en trends samen te volgen
- te delen wat werkt én wat niet
- lokale initiatieven op te schalen
- ondersteuning te krijgen van regionale adviseurs
Regionaal samenwerken gaat dus niet over alles uniform maken. Het gaat over slimmere inzet van middelen en kennis, terwijl lokale verschillen juist worden benut om van te leren. Gemeenten versterken elkaar, zonder hun eigenheid te verliezen.
Landelijke kaders geven richting
Landelijke kaders zijn geen voorschriften, maar bieden houvast. Ze helpen gemeenten om lokaal maatwerk te maken binnen een gezamenlijke richting.
Ze zorgen voor:
- een gedeelde visie en taal
- gezamenlijke prioriteiten
- afspraken over samenwerking tussen domeinen
- randvoorwaarden en financiering
- structureel investeren in onderzoek en bewezen aanpakken
Lokale ervaringen, zoals in Emmen en Weert, kunnen op hun beurt weer landelijke beleidskeuzes beïnvloeden. Zo ontstaat een goede balans en dynamiek tussen landelijke richting en regionale vrijheid.
Meer over de praktijk in Noord- en Midden-Limburg en Emmen
Noord- en Midden-Limburg
In Noord- en Midden-Limburg werken de verschillende regio’s met Mentale Gezondheidsnetwerken (MGN) aan een nieuwe manier om inwoners tijdig de juiste zorg en ondersteuning te bieden. Dit doen ze sámen met professionals uit de ggz, het sociaal domein, huisartsen/POH ggz, ervaringsdeskundigen, gemeenten, zorgverzekeraars en inwoners. Het netwerk baseert zich op bestaande lokale initiatieven én nieuwe kaders en benut zo het beste van beide werelden.
Sasja Spiertz, programmamanager van MGN NML licht de samenwerking toe: “Door verbinding te zoeken, creëren we niet alleen een netwerk – we bouwen aan vertrouwen, veerkracht en echte verandering voor onze inwoners.“
Lokaal beleid is maatwerk
“De nieuwe werkwijze stemmen we af met elke gemeente in Noord- en Midden Limburg”, licht Sasja toe. “Zo versterken we wat goed werkt en houden we oog voor verschillen. Wat in Beesel nodig is, verschilt van Venlo, Venray of Roermond. We bouwen voort op bestaande structuren, terwijl er tegelijkertijd het momentum wordt benut dat daar voelbaar is om samen door te pakken.
In Weert zien we bijvoorbeeld met Weert Positief hoe nauwere samenwerking tussen huisartsen en sociaal werkers leidt tot betere afstemming en meerwaarde voor inwoners. Die voelen zich meer gehoord en ze worden beter en accurater geholpen. Weert Positief is daarmee uitgegroeid tot een natuurlijk onderdeel van de Mentale Gezondheidsnetwerken Noord- en Midden-Limburg, waar vanuit lokale kracht wordt gebouwd aan één regionale beweging voor mentale gezondheid.”
De kracht van regionaal samenwerken
“In de eerste fase lag de nadruk vooral op ontmoeten, verbinden en vertrouwen opbouwen”, legt Sasja uit. “Elkaar leren kennen, verhalen en kennis delen. Op dit manier bouw je samen een stevig fundament.
Dat sluit mooi aan bij de ambitie van de Mentale Gezondheidsnetwerken Noord- en Midden-Limburg: elkaar leren verstaan en samen beslissen over wat het beste past. Want juist door elkaars taal te spreken, leggen we de basis voor meer eigen regie, veerkracht en een cultuur van positieve gezondheid.
Uiteindelijk creëren we een netwerk dat niet alleen verbindt, maar ook transformeert:
- Van versnipperde initiatieven naar een samenhangend geheel
- Van losse schakels naar een hechte keten
- Van aanbodgericht naar vraaggestuurd en mensgericht werken.
Emmen
In de gemeente Emmen wordt in twee wijken, samen met lokale partijen en jongeren, ervaring opgedaan met de werkwijze ‘data-duiden- dialoog en doen’ om de mentale Gezondheid van jongeren te versterken. Medewerkers van de gemeente, betrokken onderwijs, leefstijlaanbieders en de GGD vertellen hierover.
Lokaal beleid is maatwerk
Inzicht in de cijfers heeft ons geholpen bij het kiezen van de wijken. Er is gekeken naar het zorggebruik en de mate waarin bepaalde achterliggende problematiek speelt. We zijn in dialoog gegaan met professionals en jongeren zelf.
Voor de gespreken met jongeren hebben we samengewerkt met studenten. Zij waren in staat om met veel verschillende jongeren het perspectief van de jongeren zelf beter in kaart te krijgen. Voor de betrokken studenten een leerzaam traject om vanuit de cijfers te kijken naar de betekenis in de wijken en deze samen te brengen. Voor de betrokken professionals inspirerend om gevoed te worden met de ideeën van de studenten.
De meerwaarde van dialoog over data is goed duidelijk geworden. Het geeft inzicht en het helpt om elkaar beter te kennen en te begrijpen. Het is ook goed om te zien dat alle lokale partijen aansluiten en een bijdrage willen leveren. Hoewel het formuleren van antwoorden nog niet eenvoudig is.
De rol van gemeenten als regisseur
Door toepassing van de aanpak ‘data, duiden, dialoog en doen’ met lokale partners en inwoners werken we samen aan een onderbouwd en gedragen plan dat aansluit bij de specifieke situatie in onze wijken. Als gemeente stimuleren en faciliteren we deze wijze van samenwerken. Het proces is geen rechte lijn, maar een weg met bochtjes en soms zijn we even de weg kwijt en zijn we wat langer onderweg. Belangrijk is dat, op daar waar de energie is, samen wordt gewerkt vanuit het gemeenschappelijk doel; het verbeteren van de mentale gezondheid van onze jongeren.
Landelijke kaders bieden houvast
Bij de start hebben we dankbaar gebruik gemaakt van de kennis en van de onderzoeken van landelijke kennisinstituten om onze aanpak te structuren en van te leren.
Samenhang en schaalvoordelen: de kracht van regionaal samenwerken
Als GGD merken we dat niet alleen in deze gemeente, maar ook bij andere gemeenten vergelijkbare initiatieven lopen om te komen tot een aanpak ten behoeve van de mentale gezondheid van jongeren. We hebben meerdere bijeenkomsten gehad om onze kennis en ervaring te delen, binnen het kader van het Integraal zorg akkoord (in Drenthe Gezonde Marke) geven we dit verder vorm.
Contact
Deze blog is onderdeel van een blogreeks van professor Laura Shields-Zeeman over vijf manieren waarop de we de publieke mentale gezondheid kunnen verbeteren.
Gerelateerde berichten
>>naar het dossier Veerkracht en Mentale Gezondheid Veerkracht is het proces waarin een persoon zich op een positieve manier aanpast bij stress of tegenslag. Het betekent niet dat er geen stress of verdriet is, maar wel dat diegene leert omgaan met moeilijke situaties. Hulpbronnen vanuit de omgeving én vanuit de persoon zelf versterken dit proces. […]
Lees meer
Wat zorgt er nou voor dat zo’n community goed werkt? Lotte Wessels, projectmedewerker Ouderen bij het Trimbos-instituut vertelt in deze blog welke elementen in community’s bijdragen aan mentaal gezond ouder worden. Ook krijg je praktische handvatten, of je nu beleidsmaker, onderzoeker, vrijwilliger of gewoon betrokken bent. De citaten in de blog komen uit interviews met mensen […]
Lees meer
