Een blik achter de schermen bij de campagne PUUR rookvrij

Waarom PUUR?

Wist je dat 80% van de rokers in Nederland wel zou willen stoppen, en dat misschien al heeft geprobeerd? Op die doelgroep richt de campagne PUUR zich, vertelt Dagmar Feenstra, projectleider van de campagne bij het Trimbos-instituut.

Stoppen is moeilijk! Daar mogen we best bij stilstaan. De meeste stoppogingen lukken niet in één keer. Met PUUR willen we een positief gevoel geven. Hoe zou het zijn om geen roker te zijn? Niet alleen puur voor je gezondheid, maar niet roken beïnvloedt bijvoorbeeld de omgeving van je kinderen of je portemonnee positief.

Ook lukt stoppen bewezen beter met geschikte begeleiding. Denk aan een coach of begeleider, eventueel in combinatie met medicijnen. Van PUUR zul je in de media veel video’s en portretten zien waarin je ziet dat stoppen op je eigen manier kan, mensen zich hopelijk herkennen en het vertrouwen krijgen dat ze zelf ook kunnen stoppen.

Het is niet de eerste campagne gericht op mensen met een stopwens, maar toch nét even anders volgens Marc Willemsen. Hij is inhoudsdeskundige rond beleid, campagne-effecten en gedrag op het thema stoppen met roken. “Vaak zit er een haakje rond urgentie en gezondheid. Nu gaat het om herkenbaarheid. Je bent niet de enige die het lastig vindt te stoppen, en er is hulp die bij je past.” Wie weet geeft de campagne je een steuntje om het zelf te doen of heb je genoeg aan eens sparren met de Stoplijn van het Trimbos-instituut. Daarnaast wordt stoppen met roken ondersteuning sinds 2020 vergoed in de basisziektekostenverzekering zonder dat dit ten koste gaat van het eigen risico, dankzij het Nationaal Preventieakkoord. De hoop is dat hiermee de drempel om hulp te zoeken verder wordt verlaagd.

Lessen uit de campagnehistorie in Nederland

Vorige campagnes resulteerden in een fikse groei van het aantal stoppogingen. Na de campagne ‘Nederland start met stoppen’ (2000) en ‘Nederland gaat door met stoppen’ (2001) daalde het percentage rokers in de samenleving, en waren er meer dan 500.000 stoppogingen. Dat kwam onder andere omdat de media goed aanhaakten op de campagne. Maar we leven in een gekke tijd, en dus is het een spannende stap om nú campagne te voeren. Willemsen:

De coronacrisis zorgt voor twee effecten: een deel van de rokers maakt zich zorgen over hun gezondheid en wil graag stoppen, een ander deel heeft daar juist grote moeite mee door stress, eenzaamheid of depressieve gevoelens. Toch weten we uit onderzoek dat deze campagnes werken, en zo net na Stoptober denk ik dat de campagne wel in vruchtbare aarde zal vallen.

Maatregelen en een campagne, een gouden combinatie

Daarnaast sluit de campagne goed aan op het landelijke tabaksontmoedigingsbeleid. Steeds meer plekken worden rookvrij (schoolterreinen, ziekenhuizen en andere zorginstellingen, het Trimbos-instituut zelf) en wordt de verkoop van tabak ontmoedigd door sobere verpakkingen en hogere accijnzen. Het Trimbos-instituut heeft veel ervaring en kennis over wat werkt in zo’n campagne. Zij zaten in de campagne werkgroep, samen met partijen als Pharos en Gezondheidsfondsen voor Rookvrij. Willemsen: “Daarin combineren we onze ervaring met onderzoek in Nederland, en ontwierp het ministerie een effectieve campagne die op de doelgroep is afgestemd. Zo speelde kennis over stoppen vanuit de psychologie en determinanten rond stoppen-met-roken-gedrag een belangrijke rol.”

Eerder bleek al dat het effectiever is om aan te sluiten bij initiatieven of bewegingen die er al zijn. Om meer impact te maken benadert het Trimbos-instituut GGD’en om mee te doen, maar ook bijvoorbeeld huisartsen en zorgkoepels.

Maar verwacht niet volgende maand al hele grote effecten te zien, benadrukken beiden. Feenstra:

Het merk PUUR moet nog bekend worden, en dat kost tijd. Om gedrag (blijvend) te veranderen moet je langdurig volhouden en vooral veel aandacht genereren.

Ook is daarvoor een sterke stoppen-met-roken-infrastructuur (platforms en tools voor doorverwijzing naar hulp en tips) nodig om stoppers op te vangen. Ook daar werkt het Trimbos-instituut hard aan samen met landelijke organisaties in de zorg.

(Zorg)professionals, doe mee!

Toch is het voor zorgverleners soms nog taboe om het onderwerp ‘stoppen met roken’ aan te snijden. Willemsen: “In Nederland zijn we altijd heel respectvol naar rokers. Dat is goed, maar het is lange tijd té terughoudend geweest. Gelukkig is de koudwatervrees sinds een paar jaar wel weg, en zijn veel artsen en zorginstellingen heel actief in het kader van de Rookvrije Generatie. We moeten nóg pro-actiever zijn en af van het idee dat roken de eigen verantwoordelijkheid is. Het is een echte verslaving. Men is soms bang om de relatie met hun patiënt op het spel te zetten, maar dokters kunnen juist goed het gesprek aangaan.” Hoe kun je dat goed aanpakken? Een paar tips:

• Het is een lastig thema, ga het gesprek met rokers aan op een manier die bij je past.
• Een mooi voorbeeld: de gespreksstarters over stoppen met roken, die professionals in de kraamzorg op kaartjes meekrijgen.
• De Engelse methode ‘very brief advice’ kan helpen: je vraagt dan 30 seconden van iemands tijd, start met de vraag of je het erover mag hebben, en zo ja probeer je iemand te overtuigen van het stoppen en te informeren over de juiste begeleiding waar nodig.
• Onthoud de kracht van herhaling! Lukt het tijdens het eerste gesprek toch niet, probeer het dan later nog eens.

Onderdeel van de PUUR rookvrij campagne is dan ook de website puurvoorprofs.nl, waar praktische handvatten staan voor professionals in en om de zorg. Dat wordt later uitgebreid met materialen waar behoefte aan blijkt. Welke tips hebben Feenstra en Willemsen nu al voor ze?

• Begin klein: een PUUR rookvrij-poster in je wachtruimte ophangen is al een goede stap.
• Wil je groter denken? Organiseer een aftrap binnen je eigen organisatie om met de campagne aan de slag te gaan.
• Creëer bijtijds ruimte in bezetting en budget om met de campagne aan de slag te gaan. Ook al is dat in de huidige situatie best lastig.
• Gebruik de positieve benadering van de campagne. Zo wordt het gesprek met de rokende patiënt makkelijker, ervaren wij.

De PUUR rookvrij campagne van het ministerie van VWS kwam tot stand met de hulp van experts van o.a. het Trimbos-instituut, Pharos, Gezondheidsfondsen voor Rookvrij en Stoptober. Meer weten? Kijk ook eens op puurrookvrij.nl.