Mensen die wonen in een instelling

Actuele situatie

Jeugd

In de Langdurige Zorg wordt zorg met verblijf aangeboden aan mensen met somatische, psychogeriatrische- en psychiatrische aandoeningen en lichamelijke, verstandelijke en zintuiglijke handicaps. Volgens de Monitor Langdurige Zorg hadden in 2021 10.485 jongeren tot 18 jaar had 0,32% van de minderjarige Nederlandse bevolking een indicatie voor zorg met verblijf.

 

Dit betrof vooral jongeren met een verstandelijke handicap.

In de jeugdhulp wordt zorg met verblijf aangeboden aan jongeren met psychische, psychosociale en of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere, of opvoedingsproblemen van de ouders.  In 2022 kregen 38.200 jongeren van 0 tot 18 jaar en 4.360 jongeren van 18 tot 23 jaar jeugdhulp met verblijf. Hierbij gaat het bij iets minder dan de helft om plaatsing bij een jeugdhulpinstelling en bij ongeveer 1 op de 30 om een gesloten plaatsing.

In 2021 werden in totaal 1.010 jeugddetenties opgelegd door een rechter.

Volwassenen

Maatschappelijke opvang

Het totaal aantal mensen dat een beroep doet op de maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, begeleid en beschermd wonen, werd in 2019 geschat op 100.000 Meer recente en specifieke cijfers zijn er alleen voor Beschermd Wonen. Hier verbleven begin 2023 waren er ongeveer 23.000 personen.

Zorg

In de Langdurige Zorg wordt zorg met verblijf aangeboden aan mensen met somatische, psychogeriatrische- en psychiatrische aandoeningen en lichamelijke, verstandelijke en zintuiglijke handicaps. In 2021 kregen ongeveer 330.000 mensen boven de 18 jaar langdurige zorg met verblijf. Hierbij ging het bij meer dan de helft om verpleging en verzorging.

Detentie

In Nederland waren volgens het CBS in 2022 in totaal 30.380 volwassenen gedetineerd. Het betreft mensen die om strafrechtelijke redenen in voorlopige hechtenis hebben gezeten of veroordeeld zijn, ongeacht de duur.

Leeftijd Aantal
18-25 jaar 4.780
25-45 jaar 18.120
45-65 jaar 6.820
65+ jaar 600
overig / onbekend 60
totaal 30.380

Asiel

Eind 2023 waren er ongeveer 64.000 personen met recht op opvang door het COA. Driekwart van deze personen was asielzoeker en één kwart had reeds een verblijfsvergunning en was statushouder. Van de totale groep met recht op COA-opvang verbleven iets meer dan de helft op een reguliere COA-locatie, de rest verbleef in de noodopvang of crisisnoodopvang of maakte gebruik van een logeerregeling. Binnen deze groep zitten ook 5700 alleenstaande minderjarige vreemdelingen, Tot 15 jaar verblijven zij in pleeggezinnen, vanaf 15 jaar verblijven zij in kleinschalige opvanglocaties in gemeenten.

 

Indicatoren op gemeentelijk niveau

De VNG biedt relevante cijfers op gemeentelijk niveau via het dashboard Jeugd en jeugdhulpverlening op

Dashboard - Jeugd en jeugdhulpverlening - Aa en Hunze (waarstaatjegemeente.nl)


De VNG biedt relevante cijfers op gemeentelijk niveau via het dashboard Zorggebruik op

Dashboard - Zorggebruik - Aa en Hunze (waarstaatjegemeente.nl)


De Monitor AOJ presenteert cijfers over onderwijs en jeugdhulp per gemeente, per samenwerkingsverband en landelijk. Sinds 2022 wordt niet elk onderwerp meer geactualiseerd.

https://monitoraoj.nl/cijfers-en-trends/


Meer gedetailleerde informatie over langdurige zorg is te vinden in de Monitor Langdurige Zorg

Gebruik | Kerncijfers | Monitor Langdurige Zorg


Naast bovengenoemde cijfers kan ook via de beleidsafdelingen Jeugd en WMO van de gemeente en bij de in de gemeente aanwezige (zorg)instellingen meer informatie achterhaald worden over deze doelgroepen. Voor informatie over personen in detentie is het regionale Zorg- en Veiligheidshuis ook een belangrijke informatiebron.

Achtergrondinformatie

Het verblijven of wonen in een instelling is een risicofactor voor problematisch gebruik. Dit komt omdat mensen die ergens verblijven vaak al problemen hebben en zij binnen de instelling in aanraking komen met andere mensen die problemen hebben en/of middelen gebruiken. Daarnaast  missen zij mogelijk de beschermende context van naasten of hun vertrouwde woonomgeving en vervelen zij zich binnen een instelling vaker vervelen door gebrek aan school, werk of vrijetijdsvoorzieningen.

Er zijn in Nederland verschillende typen instellingen waar mensen voor korte of langere duur verblijven.

In de residentiële jeugdhulp leven kinderen en jongeren, vrijwillig of gedwongen, dag en nacht buiten hun eigen gezin. Zij verblijven in leefgroepen en worden begeleid door pedagogisch medewerkers. Het verblijf kan variëren van enkele dagen per week tot de hele week, voor een korte of langere periode. Er bestaan diverse vormen van residentiële hulp: kamertraining, leefgroepen gericht op opvoeden en opgroeien, behandelgroepen voor specifieke problemen, crisisopvang en gesloten jeugdhulp.

Jongeren kunnen in een Justitiële Jeugdinrichting (JJI) komen als de (kinder)rechter hen volgens het jeugdstrafrecht een straf of maatregel oplegt. Daarnaast kunnen jeugdigen er ook preventief worden geplaatst, in afwachting van hun rechtszaak. Ook kan de rechter jeugdigen dichtbij hun eigen netwerk plaatsen in een laagbeveiligde Kleinschalige Voorziening Justitiële Jeugd (KVJJ).

Voor volwassenen zijn er verschillende vormen van detentie. De Huizen van Bewaring zijn bestemd voor gedetineerden die in voorlopige hechtenis verblijven en nog niet zijn veroordeeld. In de gevangenissen verblijven gedetineerden die al zijn veroordeeld. Voor kwetsbare gedetineerden zijn er speciale afdelingen met een extra zorgvoorziening (EZV). Daarnaast zijn er klinische instellingen die forensische zorg verlenen, die verschillende niveaus van behandeling en beveiliging bieden.

Mensen die dakloos zijn of dreigen te raken kunnen terecht bij de maatschappelijke opvang voor een tijdelijke verblijfplek. Deze opvang biedt ook zorg, begeleiding en praktische hulp met als doel om weer zelfstandig te wonen.

Bij ernstige psychische problemen kan het nodig zijn dat iemand wordt opgenomen in een ggz-instelling. Dit wordt maximaal drie jaar verhoed door de zorgverzekeraar. Als langer verblijf in een instelling nodig is wordt dit betaald vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz).

Voor volwassenen die door psychische of psychosociale problemen niet in staat zijn om zelfstandig te wonen is er beschermd wonen die door de gemeenten wordt aangeboden vanuit de WMO. Deze zorg is gericht op (terugkeer naar) zelfstandig wonen, eventueel met begeleiding. Bij een instelling voor beschermd wonen meerdere personen in één huis. De begeleiding kan variëren van een paar uur per week tot 24 uur per dag.

De Wet langdurige zorg (Wlz) regelt zware, intensieve zorg voor kwetsbare ouderen, mensen met een handicap en mensen met een psychische aandoening.  Het betreft mensen die blijvend zijn aangewezen op 24 uur per dag zorg in de nabijheid of permanent toezicht vanwege hun aandoening(en) of beperking(en).

Een laatste voorbeeld van een instelling waar kwetsbare groepen verblijven betreft de opvanglocaties voor asielzoekers. Tijdens de algemene asielprocedure verblijven zij in een procesopvanglocatie. Wanneer de IND hun asielaanvraag verder gaat beoordelen in een verlengde asielprocedure gaan zij naar een azc. Alleenstaande minderjarige vreemdelingen worden in speciale locaties voor jongeren opgevangen.

Het COA heeft het filmpje ‘Wat is verslaving?’ van het Trimbos-instituut vertaald in 9 verschillende talen om te kunnen gebruiken in voorlichting.

Voorbeelden van interventies

Open en Alert

Gericht op: beschikbaarheid en gebruik in de omgeving, signalering en toeleiding door professionals


Take it personal!

Gericht op: inzicht en vaardigheden in relatie tot riskant gedrag


Moti-4

Gericht op: kennis, bewustwording, motivatie en weerbaarheid in relatie tot middelengebruik