Mensen die wonen in een instelling

Het verblijven of wonen in een instelling is een risicofactor voor problematisch gebruik. Dit komt omdat mensen die ergens verblijven vaak al problemen hebben en zij binnen de instelling in aanraking komen met andere mensen die problemen hebben en/of middelen gebruiken. Daarnaast  missen zij mogelijk de beschermende context van naasten of hun vertrouwde woonomgeving en vervelen zij zich binnen een instelling vaker vervelen door gebrek aan school, werk of vrijetijdsvoorzieningen.

Er zijn in Nederland verschillende typen instellingen waar mensen voor korte of langere duur verblijven.

In de residentiële jeugdhulp leven kinderen en jongeren, vrijwillig of gedwongen, dag en nacht buiten hun eigen gezin. Zij verblijven in leefgroepen en worden begeleid door pedagogisch medewerkers. Het verblijf kan variëren van enkele dagen per week tot de hele week, voor een korte of langere periode. Er bestaan diverse vormen van residentiële hulp: kamertraining, leefgroepen gericht op opvoeden en opgroeien, behandelgroepen voor specifieke problemen, crisisopvang en gesloten jeugdhulp.

Jongeren kunnen in een Justitiële Jeugdinrichting (JJI) komen als de (kinder)rechter hen volgens het jeugdstrafrecht een straf of maatregel oplegt. Daarnaast kunnen jeugdigen er ook preventief worden geplaatst, in afwachting van hun rechtszaak. Ook kan de rechter jeugdigen dichtbij hun eigen netwerk plaatsen in een laagbeveiligde Kleinschalige Voorziening Justitiële Jeugd (KVJJ).

Voor volwassenen zijn er verschillende vormen van detentie. De Huizen van Bewaring zijn bestemd voor gedetineerden die in voorlopige hechtenis verblijven en nog niet zijn veroordeeld. In de gevangenissen verblijven gedetineerden die al zijn veroordeeld. Voor kwetsbare gedetineerden zijn er speciale afdelingen met een extra zorgvoorziening (EZV). Daarnaast zijn er klinische instellingen die forensische zorg verlenen, die verschillende niveaus van behandeling en beveiliging bieden.

Mensen die dakloos zijn of dreigen te raken kunnen terecht bij de maatschappelijke opvang voor een tijdelijke verblijfplek. Deze opvang biedt ook zorg, begeleiding en praktische hulp met als doel om weer zelfstandig te wonen.

Bij ernstige psychische problemen kan het nodig zijn dat iemand wordt opgenomen in een ggz-instelling. Dit wordt maximaal drie jaar verhoed door de zorgverzekeraar. Als langer verblijf in een instelling nodig is wordt dit betaald vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz).

Voor volwassenen die door psychische of psychosociale problemen niet in staat zijn om zelfstandig te wonen is er beschermd wonen die door de gemeenten wordt aangeboden vanuit de WMO. Deze zorg is gericht op (terugkeer naar) zelfstandig wonen, eventueel met begeleiding. Bij een instelling voor beschermd wonen meerdere personen in één huis. De begeleiding kan variëren van een paar uur per week tot 24 uur per dag.

De Wet langdurige zorg (Wlz) regelt zware, intensieve zorg voor kwetsbare ouderen, mensen met een handicap en mensen met een psychische aandoening.  Het betreft mensen die blijvend zijn aangewezen op 24 uur per dag zorg in de nabijheid of permanent toezicht vanwege hun aandoening(en) of beperking(en).

Een laatste voorbeeld van een instelling waar kwetsbare groepen verblijven betreft de opvanglocaties voor asielzoekers. Tijdens de algemene asielprocedure verblijven zij in een procesopvanglocatie. Wanneer de IND hun asielaanvraag verder gaat beoordelen in een verlengde asielprocedure gaan zij naar een azc. Alleenstaande minderjarige vreemdelingen worden in speciale locaties voor jongeren opgevangen.