Cijfers: psychische gezondheid

Hoeveel volwassenen in de Nederlandse bevolking hebben een psychische aandoening? Bij wie komen psychische aandoeningen vooral voor? Hoe vaak maken mensen gebruik van zorg vanwege psychische problemen? Het NEMESIS-3-onderzoek geeft antwoord op deze vragen.

Psychische aandoeningen in de algemene bevolking

Bijna de helft (48%) van de volwassenen in Nederland (18-75 jaar) heeft ooit in het leven één of meerdere psychische aandoeningen gehad. Stemmingsstoornissen en angststoornissen komen allebei bij ruim een kwart van de volwassenen voor. Middelenstoornissen komen minder vaak voor, 17% van de volwassenen krijgt hier ooit in z’n leven mee te maken.

In de afgelopen 12 maanden had ongeveer een op de vier volwassenen (26%) één of meerdere psychische aandoeningen. Dit komt overeen met bijna 3,3 miljoen volwassen Nederlanders van 18-75 jaar. Angststoornissen komen het vaakst voor, namelijk bij 15% van de volwassenen. Van alle specifieke psychische aandoeningen komt depressieve stoornis het vaakst voor (9%).

Op de pagina Kerncijfers psychische aandoeningen vindt u meer informatie over dit onderwerp.

Verschillen tussen mannen en vrouwen

Vrouwen krijgen in hun leven vaker één of meerdere psychische aandoeningen dan mannen. Er zijn duidelijke verschillen tussen hoofdgroepen van aandoeningen: vrouwen hebben vaker een stemmings- of angststoornis, terwijl mannen vaker een middelenstoornis hebben. Ook hebben mannen vaker ADHD.

Een vergelijkbaar patroon zien is te zien bij psychische aandoeningen in de afgelopen 12 maanden.

Op de pagina Kerncijfers psychische aandoeningen-demografie vindt u meer informatie over dit onderwerp.

Leeftijdsverschillen

Of mensen ooit in hun leven of in de afgelopen 12 maanden een psychische aandoening hebben gehad verschilt per leeftijdsgroep.

Over de afgelopen 12 maanden geldt in het algemeen: hoe ouder hoe kleiner de kans op één of meer psychische aandoeningen in de afgelopen 12 maanden. Dit geldt voor de stemming-, angst- en middelenstoornissen. Bij ADHD is er geen duidelijke samenhang met leeftijd.

Op de pagina Kerncijfers psychische aandoeningen-demografie vindt u meer informatie over dit onderwerp.

Opleidingsverschillen

Volwassenen met ‘basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo’ als hoogst afgeronde opleiding hebben iets vaker ooit in het leven één of meer psychische aandoeningen gehad dan volwassenen met een andere opleiding.

Volwassenen met 'basisonderwijs, lbo, mavo of vmbo' als hoogst afgeronde opleiding hebben ook vaker één of meer psychische aandoeningen in de afgelopen 12 maanden. Dit geldt ook voor stemmings- en angststoornissen en ADHD. Bij middelenstoornissen is het patroon omgedraaid, juist onder volwassenen die 'hbo of universiteit' hebben afgerond komt dit het vaakst voor.

Op de pagina Kerncijfers psychische aandoeningen-demografie vindt u meer informatie over dit onderwerp.

Corona en psychische aandoeningen

Vlak voor de coronapandemie uitbrak in maart 2020 had 27% van de volwassen Nederlanders (18-75 jaar) één of meerdere psychische aandoeningen in de afgelopen 12 maanden. Na het uitbreken van de pandemie bleef dit percentage ongeveer gelijk, namelijk 26%. Ook als we kijken naar de afzonderlijke hoofdgroepen – stemmings-, angst- en middelenstoornissen – zijn er geen grote verschillen gevonden vóór en na het uitbreken van de coronapandemie.

Op de pagina Corona vindt u meer informatie over dit onderwerp.

Zorggebruik vanwege psychische problemen

In de totale bevolking (18-75 jaar) heeft vanwege psychische problemen 14% gebruik gemaakt van algemene gezondheidszorg (zoals huisarts, maatschappelijk werk of bedrijfsarts) en 9% van geestelijke gezondheidszorg (zoals psycholoog of psychiatrische dagbehandeling). Onder mensen met een psychische aandoening zijn deze percentages beduidend hoger (zie figuur).

Het zorggebruik op jaarbasis is het hoogst bij mensen met een stemmingsstoornis. Meer dan de helft van hen maakte in de afgelopen 12 maanden gebruik van algemene gezondheidszorg en ruim een derde van geestelijke gezondheidszorg. Mensen met een middelenstoornis maken het minste gebruik van gezondheidszorg vanwege hun problemen (AGZ = 27%, GGZ = 22%). Het gaat hierbij om zorggebruik voor psychische problemen in het algemeen, het kan dus zijn dat deze mensen niet voor hun genoemde aandoening hulp gezocht hebben maar voor andere psychische problemen.

Op de pagina Zorggebruik vindt u meer informatie over dit onderwerp.

Trends tussen 2007-2009 en 2019-2022

Het percentage volwassen Nederlanders (18-64 jaar) met een psychische aandoening in de afgelopen 12 maanden is in de afgelopen 12 jaar fors toegenomen. Namelijk van 17% in 2007-2009 (NEMESIS-2) naar ruim een kwart (26%) in 2019-2022 (NEMESIS-3).

De toename is goed zichtbaar bij stemmings- en angststoornissen. Zo had in 2007-2009 6% een stemmingsstoornis in de afgelopen 12 maanden, in 2019-2022 was dit bijna verdubbeld naar 11%.

De coronapandemie lijkt geen invloed te hebben op de toename van psychische aandoeningen. Het aandeel volwassenen met een psychische aandoening tijdens de pandemie (26%) is gelijk aan het aandeel in het jaar vóór de pandemie (27%). Daarnaast blijkt uit vergelijking met eerdere verzamelde data binnen het NEMESIS-onderzoek dat de stijging in het aandeel psychische aandoeningen al ver voor de coronapandemie is begonnen.

Op de pagina Trends vindt u meer informatie over dit onderwerp.

Verantwoording

Deze cijfers zijn afkomstig uit NEMESIS, een grootschalige studie naar psychisch welzijn, gezondheid en levenservaringen van volwassen Nederlanders. Het doel van de studie is onder andere om te bepalen hoe vaak psychische aandoeningen voorkomen. Dit wordt vastgesteld met gestructureerde interviews bij de deelnemers thuis. Aan de eerste meting van de laatste studie, NEMESIS-3, hebben 6.194 volwassenen van 18 tot en met 75 jaar meegedaan. Deze gesprekken vonden plaats van november 2019 t/m maart 2022. De tweede meting van NEMESIS-3 – waarbij dezelfde mensen nóg een keer geïnterviewd worden – zal plaatsvinden in 2023 en 2024.

Ga voor meer informatie en alle cijfers naar de digitale NEMESIS >

Meer cijfers

Alle cijfers over de psychische gezondheid van volwassenen in Nederland vindt u in de digitale NEMESIS.

Naar de digitale NEMESIS >

Vragen?

featured_image
Margreet ten Have
Projectleider van de NEMESIS-studies | Senior wetenschappelijk medewerker Epidemiologie