Cijfers middelengebruik scholieren

Het gebruik van tabak, alcohol en cannabis onder scholieren is in 2021 niet veranderd. Deze stabilisatie is al langere tijd zichtbaar terwijl het gebruik van deze middelen onder jongeren op de langere termijn wel afnam. Dit geldt zowel voor het gebruik ooit in het leven als in de afgelopen maand. Bij alcohol geldt onverminderd: als jongeren drinken, drinken ze veel.

Andere verleidingen: alcoholvrij en lachgas

In 2021 is ook het gebruik van alcoholvrije dranken onderzocht: bijna 1 op de 7 jongeren drinkt dit elke maand of vaker. Het gebruik van lachgas lijkt op zijn retour. In 2021 hebben minder jongeren in het voortgezet onderwijs ervaring met lachgas dan in 2019 (respectievelijk 5% en 10%).

Middelengebruik door schoolgaande jongeren van 12-16 jaar

Middelengebruik in 2021

Van de 12- t/m 16-jarige scholieren heeft 48 procent weleens alcohol gedronken, 17 procent heeft weleens gerookt, 10 procent heeft weleens cannabis gebruikt en 2 procent heeft ervaring met XTC. Het gebruik van deze middelen in de afgelopen maand ligt flink lager. Jongens en meisjes verschillen bijna niet meer in het gebruik van deze middelen.

Verschillen tussen schoolniveaus

Onder leerlingen van de VMBO-basis en kaderberoepsgerichte leerweg is het gebruik van tabak het hoogst. Zo heeft 13 procent van hen de afgelopen maand gerookt, tegenover 5 procent van de VWO-leerlingen. Bij de andere middelen zijn de verschillen tussen schoolniveau minder duidelijk aanwezig.

Trends in roken

Stabilisering aantal rokers

Tussen 2019 en 2021 is het aantal scholieren van 12 t/m 16 jaar dat ooit gerookt heeft stabiel gebleven rond de 17 procent. Vergeleken met 1999 is het percentage rokers meer dan gehalveerd, zowel bij jongens als bij meisjes. Tussen 2019 en 2021 bleef ook het aantal scholieren dat in de afgelopen maand rookte gelijk, evenals het percentage dagelijks rokers.

Trend roken naar leeftijd

Het percentage scholieren dat ooit gerookt heeft bleef tussen 2017 en 2019 in alle leeftijdscategorieën stabiel. Dit geldt ook voor roken in de afgelopen maand. Onder de 16-jarigen lijkt dagelijks roken in 2021 toegenomen vergeleken met 2019. Vergeleken met 2003, zijn jongeren in 2019 gemiddeld anderhalf jaar ouder als zij voor het eerst roken (11,8 jaar versus 13,4 jaar) (niet gevraagd in 2021).

Trends in alcoholgebruik

Alcoholgebruik daalt niet verder

Tussen 2019 en 2021 veranderde het aantal scholieren van 12 t/m 16 jaar dat ooit alcohol dronk niet (48 procent). Vergeleken met 2003 daalde het percentage alcoholgebruikers fors, zowel bij jongens als bij meisjes. Sinds 2003 nam ook het aantal scholieren dat in de afgelopen maand alcohol dronk of bingde (5 of meer glazen bij één gelegenheid) flink af. De daling lijkt echter niet verder door te zetten. Dit geldt voor drinken ooit in het leven, in de afgelopen maand en voor binge drinken.

Trend alcoholgebruik naar leeftijd

Als gekeken wordt naar de afzonderlijke leeftijden zijn er een paar verschillen tussen 2019 en 2021. Zo steeg het aantal scholieren van 13 jaar dat in de afgelopen maand aan binge drinken deed van 5 naar 10 procent. Ook onder 16-jarigen is er een toename in binge drinken tussen 2019 en 2021 van 42 naar 50% maar dit verschil is niet significant.

Vergeleken met 1999, zijn jongeren in 2019 gemiddeld ruim één jaar ouder als zij voor het eerst alcohol drinken (12,3 jaar versus 13,3 jaar) (niet gevraagd in 2021).

Alcoholvrije drankjes populair

Bijna één op de zeven (15%) scholieren van 12 t/m 16 jaar geeft aan elke maand of vaker alcoholvrije dranken te drinken (bier, wijn of cider zonder alcohol). Jongens drinken vaker alcoholvrije dranken dan meisjes.

Trends in cannabisgebruik

Tussen 2019 en 2021 bleef het aantal scholieren van 12 t/m 16 jaar dat ooit cannabis gebruikte onveranderd (10 procent).  Dit geldt ook voor het gebruik in de afgelopen maand (5 à 6 procent). Vergeleken met 1999 zijn jongeren in 2019 ouder als ze voor het eerst experimenteren met cannabis (13,6 jaar versus 14,2 jaar) (niet gevraagd in 2021).

Elektronische sigaret, verhitte tabak en waterpijp

E-sigaret

In 2021 gaven minder jongeren van 12 t/m 16 jaar aan dat zij wel eens een elektronische sigaret hadden gebruikt dan in 2019 (14 procent versus 25 procent). Dit verschil is lastig te duiden omdat de vraagstelling uitging van een elektronische sigaret en het gebruik van de populaire ‘vapes’ mogelijk door jongeren niet wordt gezien als e-sigaret.

Verhitte tabak

Het percentage 12- t/m 16-jarige jongeren dat ooit een verhitte tabak product (ook wel heat sticks of heat-not-burn genoemd) gebruikte is 3 procent. Van de jongeren die een verhitte tabak product gebruikt doet 17 procent dit bijna elke week of vaker. In 2021 werd dit onderwerp niet onderzocht.

Waterpijp

Het gebruik van de waterpijp wordt vaak gezien als een gezellige activiteit, maar hierbij komen dezelfde schadelijke stoffen vrij als bij het roken van gewone sigaretten. Van de 12- t/m 16 jarige scholieren rookte 17 procent ooit een waterpijp. Dit betreft vaker jongens dan meisjes. Tussen 2017 en 2019 bleef het gebruik van de waterpijp stabiel rond de 17 à 18 procent. In 2021 werd dit onderwerp niet onderzocht.

Trends in het gebruik van harddrugs, paddo’s en lachgas

Trends in drugsgebruik en lachgas

Na een aantal jaren van toenamen nam het gebruik van lachgas af van 10 procent in 2019 naar 5 procent in 2021. Ook het gebruik in de afgelopen maand nam in deze periode af van 3 naar 1 procent. het gebruik van XTC is al jaren onveranderd en veranderde ook in 2021 niet (2 procent).

Tussen 2015 en 2019 is het aantal scholieren van 12 t/m 16 jaar dat cocaïne, amfetamine of paddo’s gebruikte onveranderd gebleven (1 à 2 procent).

Ga aan de slag met preventie van alcohol, roken en drugs

Preventieprogramma Helder op School

Werken aan preventie in het onderwijs?

Opgroeien in een Kansrijke Omgeving

Als gemeente werken aan preventie bij jong...

Gezondheid en welzijn van jongeren in Nederland 2021

Lees hier het nieuwsbericht over de nieuwe cijfers van het HBSC-onderzoek. Of download het hele HBSC-rapport.

> Lees het nieuwsbericht

> Bekijk het rapport

 

 

Publicatie: Jeugd en riskant gedrag 2019

Het rapport Jeugd en riskant gedrag 2019 bevat een compleet overzicht van alle onderzoeksresultaten uit het Peilstationsonderzoek.

> Bekijk het rapport

Infographic: middelengebruik scholieren

De feiten en cijfers op deze pagina zijn ook beschikbaar als infographic die u gratis kunt downloaden.

> Bekijk de infographic

Verantwoording

HBSC-onderzoek

De cijfers uit 2017 en 2021 zijn afkomstig uit het onderzoek Health Behaviour in School-aged Children (HBSC). Dit is een landelijk representatief onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van jongeren in Nederland. Middelengebruik is een belangrijk onderwerp in deze studie. HBSC-Nederland is een samenwerkingsverband van de Universiteit Utrecht (projectleiding), Trimbos-instituut en het SCP.

Tijdens de dataverzameling van 2021 speelde de uitbraak van COVID-19 een rol. Dit heeft geresulteerd in een kleiner aantal leerlingen. Naar alle waarschijnlijkheid heeft COVID-19 de betrouwbaarheid van de gegevens niet beïnvloed.

> Lees verder over het HBSC-onderzoek

Peilstationsonderzoek

De cijfers uit 1999-2015 en 2019 zijn afkomstig uit het Peilstationsonderzoek Scholieren. Het Peilstationsonderzoek is een landelijk representatief onderzoek naar onder andere het roken, drinken, drugsgebruik en internetgebruik onder scholieren van tien tot en met achttien jaar. Het onderzoek is gefinancierd door het ministerie van VWS en uitgevoerd door het Trimbos-instituut.

> Lees verder over het Peilstationsonderzoek

Leefstijlmonitor (LSM)

Sinds 2012 is onder coördinatie van het RIVM de Leefstijlmonitor (LSM) ontwikkeld. Het Peilstationsonderzoek levert de landelijke kerncijfers over genotmiddelengebruik van jongeren (12 t/m 16 jaar). In 2017 werden deze kerngegevens in het HBSC-onderzoek verzameld.

featured_image
Karin Monshouwer
Senior projectmedewerker Epidemiologie
featured_image
Saskia van Dorsselaer
Projectmedewerker Epidemiologie