Nieuws |

Drugs

Europees Drugsrapport 2025: snel veranderende drugsmarkt, is Europa voorbereid?

5 juni 2025

Het Drugsagentschap van de Europese Unie (EUDA) ziet snelle veranderingen op de drugsmarkten met nieuwe risico's. Nieuwe en soms zeer sterkwerkende middelen verschijnen in rap tempo op de markt. De hoeveelheid inbeslaggenomen cocaïne neemt enorm toe en er zijn aanwijzingen dat de extreem sterkwerkende 'nitazenen' - stoffen die behoren tot de groep synthetische opioïden - zich ook in Europa verspreiden. Daarnaast verandert de cannabismarkt, met een toename in sterke producten en nieuwe (semi) synthetische varianten. Deze ontwikkelingen roepen vragen op over de voorbereiding en weerbaarheid van Europese landen. Is Europa hier klaar voor?

In het kort:

Levensgevaarlijke nieuwe synthetische opioïden in opkomst
Cocaïnegebruik en -aanbod in Europa blijft groeien
Synthetische cathinonen steeds vaker op de Europese drugsmarkt
Toename van de beschikbaarheid van ketamine
Sterke cannabisproducten op de markt
Vergiftigingen door nieuwe benzodiazepinen
Nederland nog steeds koploper in het gebruik van ecstasy; gedeelde eerste plaats voor cocaïne
EUDA: ‘Vandaag handelen, anticiperen op morgen’

Lees alle ontwikkelingen in het Europees Drugsrapport 2025 van het EUDA.

Levensgevaarlijke nieuwe synthetische opioïden in Europa

Naast heroïne verschijnen er ook steeds meer nieuwe synthetische opioïden op de Europese drugsmarkt, zoals de zogeheten nitazenen. Deze stoffen werken sterk pijnstillend en verslavend – net als fentanyl of oxycodon – maar zijn géén erkende medicijnen en ook niet op doktersrecept verkrijgbaar. Ze zijn vaak veel krachtiger dan bekende opioïden en daardoor levensgevaarlijk.

Nitazenen worden sinds 2019 aangetroffen op de Europese drugsmarkt. Er zijn zorgen bij diverse drugsexperts dat het verbod op opiumproductie in Afghanistan door de Taliban (in 2022) kan leiden tot een heroïnetekort, wat de opkomst van synthetische alternatieven als nitazenen mogelijk versterkt. Volgens het EUDA zijn er in 2024 7 nieuwe nitazenen gemeld en staan er in totaal 22 nitazenen op de monitoringlijst van ‘Nieuwe Psychoactieve Stoffen’. Ze zijn aangetroffen in tenminste 21 landen in de EU.

Door hun (extreem) sterke werking is de kans op een overdosering met nitazenen groot. In het Verenigd Koninkrijk zijn 400 overlijdens in verband gebracht met nitazenen. In de Baltische Staten zijn nitazenen verantwoordelijk voor het grootste aandeel in de drugssterfte. Ook in Frankrijk, Ierland, Duitsland en Noorwegen zijn (dodelijke) incidenten bekend. Een extra risico is dat nitazenen niet alleen worden aangetroffen in andere drugs, zoals heroïne, maar ook in bepaalde namaak-medicijnen, zoals verschillende benzodiazepinen en oxycodon die online aangeboden worden. Hierdoor kunnen ook jongeren of andere mensen die ‘medicijnen’ online en zonder recept kopen, onbedoeld gevaar lopen. In Ierland zijn ook incidenten gemeld in gevangenissen.

In Nederland zijn inmiddels ook enkele vergiftigingen met nitazenen gemeld bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC). In maart 2025 gaf het Trimbos-instituut een Red Alert af, na het overlijden van iemand in Nederland die online namaak-oxycodonpillen had gekocht die een nitazeen bleken te bevatten.¹
Een volledig overzicht van incidenten ontbreekt, omdat nitazenen moeilijk te herkennen zijn vanwege de extreem lage doseringen waarin ze al gevaarlijk zijn. Bovendien zijn artsen niet verplicht om vergiftigingen met deze stoffen te melden.

Het EUDA waarschuwt dat Europa zich moet voorbereiden op de opmars van deze gevaarlijke nieuwe stoffen. Ook in Nederland wordt onderzocht of we hier voldoende op voorbereid zijn. Dat gebeurt in een zogenoemde “Preparedness Scan Synthetische Opioïden.”²

Een aantal nitazenen is inmiddels al verboden in Nederland.³Als stofgroep vallen nitazenen niet onder de ‘NPS wetgeving’, die op 1 juli in werking treedt. ⁴

Cocaïnegebruik en -aanbod in Europa blijft groeien

In 2023 zijn wederom in Europa recordhoeveelheden cocaïne in beslag genomen, vooral in België, Spanje en Nederland. Cocaïne is nu de meest gebruikte stimulerende drug in de Europese Unie. In Nederland staat cocainegebruik op de tweede plaats, na ecstasy dat op nummer één staat.

Uit rioolwateronderzoek blijkt dat het cocaïnegebruik in de helft van de onderzochte Europese steden tussen 2023 en 2024 is toegenomen. In Nederlandse steden zoals Amsterdam, Eindhoven en Utrecht lijkt het gebruik in 2024 niet veranderd vergeleken met 2023, maar dat komt na een flinke stijging in het afgelopen decennium.⁵

Het EUDA ziet ook dat het gebruik van crack (een rookbare en meer verslavende vorm van cocaïne) toeneemt, vooral onder mensen in kwetsbare posities die harddrugs gebruiken. In Nederland laat het onderzoek naar problematisch harddrugsgebruik (OPAAK) in acht steden eveneens zien dat het crackgebruik de afgelopen tien jaar is gegroeid. Veel mensen die heroïne gebruiken, gebruiken ook crack, maar er is een groeiende groep die alleen crack gebruikt.⁶ Slechts een klein deel van deze groep krijgt hulp via de verslavingszorg. Mogelijk komt dat doordat er nog weinig goede (farmacologische) behandelmethoden zijn voor mensen die verslaafd zijn aan crack – iets waar het EUDA ook op wijst. Het kan ook dat mensen de weg naar verslavingszorg niet weten te vinden.

Het EUDA waarschuwt dat cocaïnegebruik grote gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. In steeds meer landen speelt cocaïne een rol bij sterfgevallen door drugs. In Nederland is cocaïnegebruik de onderliggende doodsoorzaak in 19% van alle geregistreerde drugssterfgevallen (63 van 338, overwegend ‘overdosering’). Vermoedelijk is dit een onderschatting. In Duitsland gaat het om 30% en in Portugal om 65%.

Synthetische cathinonen steeds vaker op de Europese drugsmarkt

Het EUDA ziet dat synthetische cathinonen steeds meer beschikbaar zin in Europa. Dit is een groep nieuwe psychoactieve stoffen (NPS), ook wel bekend als designerdrugs, die qua werking lijken op stimulerende traditionele drugs zoals amfetamine. De meeste cathinonen komen uit India en worden doorgevoerd via Nederland. Grootschalige productie vindt plaats in Polen, maar ook in Nederland zijn productielocaties gevonden.

Het gebruik van NPS’en is doorgaans laag. Een uitzondering is 3-Methylmethcathinon (3-MMC, ook wel Poes of Miauw genoemd). Deze drug, die ook valt onder de groep cathinonen, is in afgelopen jaren sterk in opkomst geraakt in bepaalde groepen. In 2024 had 1,6% van de volwassenen in Nederland in het afgelopen jaar 3-MMC gebruikt – ongeveer evenveel als amfetamine.

Onder uitgaanders van 16 tot 35 jaar is het gebruik veel hoger: in 2023 had ruim een derde (33,7%) het in het afgelopen jaar gebruikt, terwijl dat in 2020 8,9% was. Daarmee is 3-MMC, na ecstasy en cannabis, de meest gebruikte drug onder deze groep.

De 3-MMC-markt is alleen sinds het verbod in Nederland in oktober 2021 heel rommelig. In veel gevallen worden onder de naam van 3-MMC andere stoffen verkocht, zoals drugchecking services in Europa en ook Nederland signaleren. In 2024 bevatte slechts 13% van de ingeleverde samples bij het Drugs Informatie en Monitoring Systeem écht 3-MMC. De rest bevatte andere stoffen, zoals 2-MMC (nu nog legaal), 3-CMC, NEP of dimethylpentylon. Hoewel deze stoffen allemaal behoren tot de groep cathinonen en chemisch verwant zijn aan 3-MMC, wil dat niet zeggen dat de risico’s hetzelfde zijn. Voor NEP zijn recent overlijdens gemeld. Het EUDA voert momenteel een risicobeoordeling uit van 2-MMC, 4-bromomethcathinon (4-BMC) en n-ethylnorpentedron (NEP).

Toename van de beschikbaarheid van ketamine

De beschikbaarheid van ketamine op de Europese drugsmarkt is toegenomen, al wordt dit middel niet in alle landen gebruikt. Nederland speelt bij de handel in ketamine een grote rol. In 2023 werd in totaal 2,7 ton ketamine in Europa in beslag genomen, waarvan het grootste deel (72%) in Nederland. Veel van deze ketamine komt uit India en wordt via Nederland doorgevoerd naar andere landen. Hoewel ketamine een geregistreerd (dier)geneesmiddel is en niet onder de Opiumwet valt, komt de handel steeds vaker in criminele handen.

Onder Nederlandse jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 34 jaar gebruikte 3,2% ketamine in het afgelopen jaar – het hoogste percentage binnen Europa. In Roemenië ligt dit cijfer het laagst, op 0,8%. Rioolwateronderzoek in 128 Europese steden liet in 2024 zien dat drie Nederlandse steden in de top 10 staan als het gaat om het totale ketaminegebruik: Amsterdam staat op plek 1, Eindhoven op 2 en Rotterdam op 8. Het gebruik van ketamine is in Nederland de afgelopen jaren toegenomen, vooral onder uitgaanders. In 2023 had bijna één op de vier (24,6%) van de uitgaande jongeren en jongvolwassenen in het afgelopen jaar ketamine gebruikt.

Ook de (geregistreerde) gezondheidsproblemen zijn toegenomen. Het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) en de Monitor Drugsincidenten (MDI) zien een groeiend aantal meldingen van ketamine-incidenten. EHBO-posten op festivals en andere grote evenementen rapporteerden in 2023 steeds meer ernstige vergiftigingen, met vaak klachten zoals verwardheid en bewusteloosheid, en soms psychosen en epilepsie.⁷ Bijna een kwart van de ketamine-incidenten viel in deze ernstige categorie. In 2019 was dat nog slechts 7%. De klachten zijn vaak nog ernstiger wanneer ketamine gecombineerd wordt met andere drugs – wat regelmatig gebeurt.

Volgens het EUDA vragen relatief weinig mensen hulp bij de verslavingszorg voor ketamine, maar dit aantal is wel gestegen: van 360 mensen in 2018 naar 1.380 in 2023. De meeste cliënten kwamen uit België, Duitsland, Italië, Nederland, Frankrijk en Spanje, wat erop wijst dat problematisch ketaminegebruik vooral in deze landen speelt.

Langdurig gebruik van ketamine kan ernstige schade veroorzaken, vooral aan de lever en de urinewegen. In sommige gevallen leidt dit tot blijvende beschadigingen. In Nederland is een speciale kliniek opgericht voor mensen met deze klachten.

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft het Coördinatiepunt Assessment en Monitoring Nieuwe Drugs (CAM) gevraagd om een zogeheten “quick scan” uit te voeren: een kort onderzoek om de situatie rondom ketaminegebruik in kaart te brengen en hierover advies te geven.

Sterke cannabisproducten op de markt

In Spanje gebruikte in 2023 13% van de volwassenen (15-64 jaar) cannabis. Daarmee staan ze bovenaan in Europa. Nederland hoort samen met Italië, Frankrijk en Kroatië tot de landen met het hoogste gebruik: tussen de 10 en 11%.

Wanneer we kijken naar mensen die (bijna) dagelijks cannabis gebruiken – wat de kans op verslaving vergroot – dan staat Spanje ook bovenaan met 4%. In Frankrijk is dat 2,7%, en in Nederland en Frankrijk allebei 1,7%, iets meer dan het Europees gemiddelde van 1,5%.

De sterkte van hasj – gemeten in het gehalte THC, de stof waar je ‘high’ van wordt – blijft stijgen. In 2023 lag het THC-gehalte in Europa gemiddeld op 23%, een historisch hoog niveau. In Nederland was de hasj nog sterker: de in coffeeshops verkochte (geïmporteerde) hasj bevatte gemiddeld 28% THC. Voor wiet zijn de verschillen kleiner. In de EU ligt het gemiddelde op 11%, in Nederland op 13%.

Tegelijkertijd is het aanbod van cannabisproducten in Europa uitgebreid. Naast de bekende wiet en hasj, die vaak gemengd met tabak in een joint worden gerookt, zijn er nu ook cannabisoliën, edibles (zoals spacecake of snoepjes met THC)⁸, vape-producten en andere sterke concentraten.

Coffeeshops in Nederland – ook die meedoen aan het wietexperiment – verkochten producten met meer dan 50% THC. Dat zijn dus veel sterkere middelen dan die voorheen gebruikelijk waren.

Ondanks het feit dat cannabis de meest gebruikte (illegale) drug is in Europa, signaleert het EUDA dat er opmerkelijk weinig aandacht is voor harm reduction (schadebeperking).

Vergiftigingen door nieuwe benzodiazepinen

Het EUDA ziet een nieuwe en zorgwekkende ontwikkeling: een groeiende markt voor niet-geregistreerde nieuwe benzodiazepinen. Dat zijn slaap- of kalmeringsmiddelen die geen goedkeuring hebben als medicijn, en soms worden gemaakt en verspreid door criminele netwerken. In meer dan twee derde van de EU-landen zijn deze middelen al gesignaleerd. In Nederland zijn sommige nieuwe benzodiazepinen online verkrijgbaar.

Ook in Nederland worden steeds meer vergiftigingen met deze middelen gemeld bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC). Maar er is weinig bekend over wie deze middelen gebruikt en waarom.

Wat het extra gevaarlijk maakt, is dat in sommige landen extreem sterke nieuwe synthetische opioïden zoals nitazenen zijn aangetroffen in namaak-medicatie die eruitziet als benzodiazepinen die ook op recept verkrijgbaar zijn, zoals bijvoorbeeld Xanax. Deze pillen worden vaak online verkocht, waardoor mensen zonder dat ze het weten een veel gevaarlijker middel kunnen binnenkrijgen.

Uit onderzoek blijkt dat in 2022 in Nederland één op de drie volwassenen die een slaap- of kalmeringsmiddel gebruikte, dit niet op doktersrecept had gekregen. Dat gaat om bijna een half miljoen mensen. Veel van hen zouden hun pillen online gekocht kunnen hebben, waar je makkelijk ook illegale en niet-geregistreerde medicijnen tegenkomt — met grote gezondheidsrisico’s als gevolg.

Nederland nog steeds koploper in het gebruik van ecstasy; gedeelde eerste plaats voor cocaïne

Vergeleken met andere Europese landen, gebruiken Nederlanders het vaakst ecstasy. Voor cocaïne staat Nederland samen met Frankrijk op de eerste plaats. Ook het gebruik van cannabis en amfetamine ligt in Nederland hoger dan het Europese gemiddelde.

In Nederland had 4,8% van de 15-64-jarigen ecstasy gebruikt; in Ierland was dat 2,7% en Tsjechië 2,6%. Van de jongvolwassen Nederlanders van 15-34 jaar had in 2023 bijna een op de tien (9,3%) in het afgelopen jaar ecstasy gebruikt. Dat is 3,5 keer hoger dan het Europees gemiddelde (2,6%). Het gaat hier om het percentage mensen dat in het afgelopen jaar 1 of meer keer ecstasy heeft gebruikt. Dat zegt niets over de frequentie van gebruik of problematisch gebruik.

Ook bij cocaïnegebruik staat Nederland bovenaan, samen met Frankrijk: in beide landen had 2,7% van de volwassenen het afgelopen jaar cocaïne gebruikt. Waarschijnlijk gaat het vooral om mensen die cocaïne snuiven. Spanje en Ierland volgen kort daarna met respectievelijk 2,5% en 2,3%.

Drugsagentschap van de Europese Unie (EUDA)⁹: ‘Vandaag handelen, anticiperen op morgen’

Op 2 juli 2024 is het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving (EMCDDA) officieel veranderd in het Drugsagentschap van de Europese Unie (EUDA). Daarmee heeft het agentschap een bredere rol. Waar het EMCDDA vooral gegevens verzamelde en trends in kaart bracht, gaat het EUDA nu ook EU-landen actief ondersteunen bij het voorkomen en aanpakken van drugsproblemen. Dat geldt zowel voor risico’s voor de volksgezondheid (zoals verslaving en vergiftigingen) als voor drugscriminaliteit (zoals productie en handel).

Om sneller zicht te krijgen op ontwikkelingen, gebruikt het EUDA nieuwe informatiebronnen, zoals rioolwateranalyses, analyses van drugsresiduen in spuiten, analyseresultaten van drugchecking services, websurveys, gegevens van ziekenhuizen over drugsintoxicaties en online monitoring van de drugshandel van drugsgebruiksruimten. Er is ook een Europees netwerk van laboratoria opgezet voor het ondersteunen en versterken van onderzoek naar drugs en vergiftigingen. Voor Nederland doen het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) en het Douanelaboratorium mee.

Daarnaast helpen de EU-landen mee aan twee nieuwe systemen:

Het European Drug Alert System (EDAS), voor snelle waarschuwingen
Het European Threat Assessment System (ETAS), voor beoordeling van nieuwe dreigingen

Zo wil Europa sneller en beter kunnen reageren op nieuwe risico’s rond drugs.

Het Trimbos-instituut rapporteert als het nationale focal point voor Nederland, samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) aan het EUDA, over ontwikkelingen in de drugssituatie in Nederland. Dit gebeurt in opdracht van het ministerie van VWS en het ministerie van Justitie en Veiligheid. De gegevens vormen de basis voor de diverse rapportages van het EUDA.

Voetnoten

1
https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/update-namaak-oxycodonpillen-met-levensgevaarlijke-nitazenen-nog-steeds-in-omloop/
2
https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/nederland-wil-beter-zicht-op-voorbereiding-mogelijke-komst-nieuwe-synthetische-opioiden
3
Er staan verschillende nitazenen op lijst I van de Opiumwet: clonitazeen, etonitazeen, isotonitazeen metonitazeen. Dit voorjaar zijn daaraan op basis van een internationale risicobeoordeling etazeen, etonitazepyn en protonitazeen toegevoegd.
4
https://www.nationaledrugmonitor.nl/2-1-2-nps-wetgeving/
5
https://www.euda.europa.eu/publications/html/pods/waste-water-analysis_en
6
Het eindrapport zal later, deze zomer, verschijnen. Zie voor de studie: OPAAK – Nieuw onderzoek naar problematisch harddrugsgebruik – Trimbos-instituut
7
https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/ernstigere-vergiftigingsverschijnselen-in-2023-na-gebruik-van-ecstasy-en-ketamine/
8
Wat mensen niet weten als ze cannabis eten – Trimbos-instituut
9
https://www.euda.europa.eu/about/mission_en

Margriet van Laar

Head Drug Monitoring & Policy/Reitox Focal Point Drugs

Profiel en contact