Waarom we moeten zoeken naar alternatieven voor schoolsluiting

29 januari publiceerde UNICEF Nederland een 10 punten plan – samengesteld met en ondertekend door verschillende partijen uit het veld – met suggesties voor het veilig openstellen van scholen.

Leerachterstand en ongelijke kansen

Nederlandse basisschoolleerlingen uit de groepen 4 tot en met 7 boekten weinig tot geen vooruitgang tijdens de periode dat de scholen gesloten waren vanwege de coronamaatregelen, bleek uit onderzoek van de Oxford University. Uit onderzoek van de werkplaats Onderwijsonderzoek Utrecht blijkt zelfs dat een deel van de basisschoolleerlingen een leerachterstand heeft opgelopen tijdens het thuisonderwijs. Een leerachterstand van een paar maanden klinkt misschien als weinig. Maar vergis je niet. Leerkrachten én leerlingen moeten hard werken om dit weer recht te trekken als de scholen weer open gaan. En dat terwijl het met het standaard curriculum al aanpoten is.

Hebben alle leerlingen een leerachterstand opgelopen? Nee, gelukkig niet. Sommige leerlingen zijn juist vooruit gegaan. Het zijn voornamelijk de kwetsbare leerlingen die risico op achterstand lopen. Denk hierbij aan kinderen die wat extra ondersteuning nodig hebben in de klas omdat ze moeite hebben met rekenen, lezen of met zich concentreren. Maar denk ook aan kinderen van ouders die een taalachterstand hebben, laag opgeleid zijn of in armoede leven. Er is een grotere kans dat het deze ouders niet lukt om hun kinderen adequaat te ondersteunen. De kansenongelijkheid wordt door het thuisonderwijs dus vergroot. Iets wat naderhand moeilijk te repareren is.

“Eén van mijn leerlingen heeft ouders die de Nederlandse taal niet volledig beheersen. Op school zijn, omringd door klasgenootjes en de juf die de taal wél goed beheersen is erg belangrijk voor de taalontwikkeling van dit kind. De ouders smeekten mij bijna om hun kind toe te laten tot de noodopvang – die al overvol is.” – een leerkracht van groep 3 die nu zo goed en kwaad als het gaat op afstand les geeft aan haar klas

Hoe jonger je bent, hoe minder waarschijnlijk het is dat je onderwijs goed kunt volgen op afstand. “Je kunt een leerling van groep 3 niet een uur laten luisteren in een videocall”, aldus de leerkracht van groep 3. En zelfstandig werken is op die leeftijd ook nog niet voor ieder kind even makkelijk. De gevolgen kunnen dus groter zijn naarmate de leeftijd lager is. Het is ook niet voor niets dat verschillende schoolbesturen pleiten voor het opheffen van de lockdown voor de basisschoolgroepen 1 tot en met 4.

Reken- en taalles van vader of moeder

Nu duidelijk is dat de scholen voorlopig gesloten blijven, is het kabinet in beraad met werkgevers en vakbonden over de optie thuiswerkende ouders ‘coronaverlof’ aan te bieden. Dit zijn extra verlofuren, (mede) gefinancierd door de overheid. Ouders kunnen deze uren besteden aan lesgeven aan hun kind(eren). Dat is een mooie eerste stap om te investeren in de kwaliteit van het onderwijs in de huidige situatie.

Maar laten we vooral niet vergeten dat lesgeven een vak apart is. Dat (thuiswerkende) ouders naast het gebrek aan tijd ook een gebrek aan didactische kennis hebben. Niets ten nadelen van deze ouders – zeg ik zelf als moeder van twee kinderen. Wellicht levert dit thuisonderwijs extra respect op voor leerkrachten.

“Er zijn heel wat ouders van de leerlingen in mijn klas die zich tekort voelen schieten tijdens het helpen bij het maken van de opdrachten voor de thuislessen. Een ouder vertelde laatst dat ze het lastig vond om streng te zijn naar haar kind tijdens het werken aan school. Het kind in kwestie reageerde dan met ‘je bent de juf niet!’. Ouders moeten steeds de balans zoeken tussen de rol van leerkracht en ouder.” – leerkracht van groep 3

Stress, somberheid en sociale ontwikkeling

Naast kans op leerachterstand ervaren kinderen door de schoolsluiting meer angst, somberheid, stress en eenzaamheid. Kinderen met een psychische kwetsbaarheid worden het meest geraakt. Ook wordt de sociale ontwikkeling van basisschoolleerlingen belemmerd door thuisonderwijs. Zij zijn nog volop aan het leren van sociale interactie met klasgenoten. Tijdens de les en tijdens de pauze. Laten we daarom alsjeblieft kijken welke alternatieven we kunnen realiseren. Er zit veel ruimte tussen de scholen helemaal open en een volledige schoolsluiting.   

Veiligheid voorop

Nogmaals: veiligheid staat voorop. De alternatieven voor volledig thuisonderwijs zijn alleen verantwoord onder de juiste randvoorwaarden. Mede daarom is de samenspraak met docenten en scholen essentieel. Maar denk ook aan de optie om docenten voorrang te geven bij coronavaccinaties. Laten we creatief zijn binnen de geldende maatregelen om de (leer)ontwikkeling van onze jeugd te waarborgen.