Stoppen-met-rokenhulp in je broekzak: kunnen jongvolwassenen zo stoppen?

De afgelopen jaren ben ik, samen met collega’s bij het Trimbos-instituut, op verschillende manieren steeds meer te weten gekomen over rokende jongvolwassenen. Dat heb ik bijvoorbeeld gedaan door surveys naar de doelgroep te sturen en met ze in gesprek te gaan door focusgroepen te organiseren. Soms komen hier dingen uit die aansluiten op eerdere observaties en soms krijgen we hierdoor relatief nieuwe inzichten.

Zo bleek dat iets meer dan de helft van de rokende jongeren wil stoppen, nu of (ver) in de toekomst. Een deel vindt stoppen nu niet zo nodig, dat kan best na hun studie of als ze aan een gezin gaan beginnen. Ook vinden ze hulp bij het stoppen niet nodig omdat ze het zelf (denken te) kunnen. De andere helft wil niet stoppen of weet het nog niet. Campagnes over stoppen met roken lijken deze doelgroep maar weinig te motiveren tot stoppen. Of de campagne bereikt de doelgroep helemaal niet. Jongvolwassenen voelen dus geen urgentie om te stoppen, staan niet te springen om hulp en campagnes slaan maar matig aan. Gevolg hiervan is dat een aanzienlijk deel blijft roken.

Waarom voelen jongvolwassenen geen urgentie om te stoppen? Ze kunnen de gevolgen van hun gedrag op lange termijn niet goed overzien. Het brein is nog volop in ontwikkeling. Een andere voor de hand liggende reden is dat ze nog niks merken van de lichamelijke gevolgen van roken. Jongeren voelen zich fit en gezond. Ze merken niet dat ze langzaamaan meer kans hebben op een hartaanval of beroerte. Ze wéten wel dat roken slecht voor ze is, maar ze vóelen het niet. En als je de noodzaak niet voelt is het moeilijk om te stoppen.

Maar jongvolwassenen halen ook iets uit het roken zelf. Uit onze gesprekken met jonge rokers blijkt dat het overgrote deel van deze groep rookt als ze stress hebben. Terwijl we weten dat nicotine zorgt voor een snellere hartslag en een opgejaagd gevoel. Hoe krom het ons wetenschappers ook in de oren mag klinken: deze groep koppelt roken aan ontspanning. Het is een pauzemomentje, een excuus om je terug te trekken. Even weg uit de volle kroeg, even naar buiten kunnen tijdens een drukke dienst, of pauze tijdens het blokken voor een tentamen.

De meeste jongeren gebruiken roken om met stress te kunnen omgaan. Het is een coping stijl geworden. Als we verder doorvragen blijkt dat ze niet echt rustig worden van het roken zelf (want we weten dat roken juist zorgt voor een opgejaagd gevoel en dat je met een sigaret alleen de ontwenningsverschijnselen weg rookt) De handeling van het roken van een sigaret staat gelijk aan een pauzemoment. Een belangrijke reden die de jongvolwassen rokers gaven om te blijven roken was dat ze dat pauzemoment niet kwijt wilden.

Een belangrijk sociaal aspect speelt mee. ‘Ik ga even een sigaretje doen’ is een stuk minder kwetsbaar, dan zeggen dat je het even niet meer trekt. Hardop zeggen dat je de drukte van iets (de kroeg, het werk, de tentamenweek) even niet meer aankan, is eng. Vinden ze me zwak? Kom ik niet mee in deze prestatiegerichte maatschappij? Jongvolwassenen lijken het moeilijk vinden om hierover te praten. Terwijl praten en steun zoeken juist enorm kunnen helpen.

De groep die wel wil stoppen, maakt maar weinig gebruik van effectieve stoppen-met-rokenhulp, zoals professionele begeleiding. De meesten stoppen ‘cold-turkey’: plotseling, zonder plan, voorbereiding of hulp. Deze manier van stoppen heeft de minste kans van slagen. De jongvolwassenen bevestigen tijdens de gesprekken lachend dat dit ook hun eigen ervaring is. Maar waarom maken ze nauwelijks gebruik van hulp tijdens het stoppen met roken? De meesten vinden niet dat ze professionele begeleiding nodig hebben. Dat betekent namelijk ook dat ze wel héél verslaafd moeten zijn, en zo voelen ze dat niet. Of ze vinden begeleiding teveel gedoe. En als ze in de toekomst willen stoppen en wel begeleiding nodig hebben, ‘zien ze het dan wel weer.’

Maar of ze het nou nodig vinden of niet, jongvolwassenen lijken ook niet echt open te staan voor begeleiding. En dat is niet gek, als je bedenkt dat deze leeftijdsgroep zich het meest spiegelt aan en identificeert met leeftijdgenoten. Bemoeienis van buitenaf en belerende vingertjes worden niet gewaardeerd. Stoppen met roken doen zij ook het liefst zelf of met elkaar.

En daar ligt de crux. Jongeren geven aan zelf of samen te willen stoppen, maar vinden het tegelijkertijd moeilijk om zich open op te stellen tegenover een leeftijdsgenoot. Terwijl stoppen met roken meestal een kwetsbaar proces is met goeie voornemens, moeilijke momenten, gedragsveranderingen, mislukte pogingen én successen. Zeker voor de jongvolwassenen die roken om met stress om te gaan. Als je stopt zul je op een andere manier met stress moeten omgaan. En als je dat samen met een leeftijdgenoot wil doen, moet je praten over die stress en moet je je dus kwetsbaar op durven stellen.

Gelukkig is er ook goed nieuws. Steeds meer jongvolwassenen wíllen best praten over stress en prestatiedruk. Uit de gesprekken maken we op dat ze het ‘perfecte plaatje’ wel zat zijn. Of we weer échte gesprekken kunnen voeren met elkaar, in plaats van doen alsof we het perfecte leven hebben op Instagram. Daarnaast willen ze ook best stoppen met roken als hun vrienden dan ook meedoen. ‘Faciliteren in plaats van beleren’ lijkt het credo. ‘Dwing ons niet om iets te doen wat we niet willen, maar help ons het op onze manier te doen.’

De deur lijkt op een kier te staan voor een stoppen-met-rokenapp. Stoppen-met-rokenapps hebben namelijk belangrijke voordelen voor de doelgroep. Een app kun je gebruiken wanneer je wilt en je hebt de app altijd bij je. Dat past bij de behoefte van jongeren om zelf de touwtjes in handen te hebben bij het stoppen.

Bij de ontwikkeling van de nieuwe stoppen-met-roken app Quiddy wilden we de behoefte van jongvolwassenen om samen te kunnen stoppen meenemen. Daarom heeft Quiddy een ingebouwde chat waarin iemand met leeftijdsgenoten kan praten. Zij worden aan elkaar gematcht: beiden hebben ongeveer dezelfde leeftijd, hetzelfde doel of dezelfde valkuil. Vinden ze het allebei lastig om niet te roken bij stress? Dan kunnen ze vanaf nu elkaar daarbij steunen. Dat kan ook anoniem. Anonimiteit kan het makkelijker maken om over dingen te praten. Quiddy is begin 2022 te downloaden in de appstore en playstore.

Met de ontwikkeling van deze app luisteren we naar de doelgroep. Met een app waarbij ze autonomie krijgen over hun stopproces, krijgen we die 23% misschien eindelijk wat verder naar beneden.