Steunend Relationeel Handelen

Doel

Steunend Relationeel Handelen (SRH) ondersteunt mensen met psychische en sociale kwetsbaarheid zodat zij:

• Beter kunnen omgaan met kwetsbaarheid en hun talenten en mogelijkheden kunnen versterken en benutten.
• Doelen kunnen realiseren met betrekking tot kwaliteit van leven op het gebied van wonen, werken, leren en recreëren (levensdomeinen) en op het gebied van gezondheid, zelfmanagement, veiligheid en sociale relaties.
• Kunnen participeren in de door hen gewenste omgevingen, door het zo groot mogelijk maken van de kwaliteit van leefomgevingen en sociale netwerken.

Doelgroep

Het SRH is gericht op mensen met psychosociale beperkingen die door hun beperkingen niet volwaardig mee kunnen doen aan de samenleving.

Aanpak

De basisprincipes van het SRH kunnen samengevat worden als: presentiegericht, herstelgericht en krachtgericht. De professional streeft naar het realiseren van een werkzame persoonlijk-professionele relatie. Hierbij is hij gericht op het bieden van ondersteuning bij het persoonlijke en sociale herstelproces. Krachtgericht houdt in dat er wordt gezocht naar versterking van de mogelijkheden in de cliënt en in de (natuurlijke) omgevingen van de cliënt die een bijdrage kunnen leveren aan het herstel- of ontwikkelingsproces.

De aanpak bestaat uit 6 stappen:

1. opbouwen en onderhouden van een ‘werkzame’ relatie;
2. verzamelen van informatie en met de cliënt een Persoonlijk Profiel maken;
3. cliënt helpen wensen te formuleren, keuzes te maken en doelen te stellen;
4. cliënt helpen een Persoonlijk Plan te maken (inclusief Ondersteuningsplan);
5. plan helpen uitvoeren;
6. proces volgen; leren, evalueren en bijstellen.

De duur van de interventie en de frequentie en intensiteit van de contacten verschillen per persoon en per setting. Hoewel er een zekere volgorde zit in deze activiteiten, zijn het niet allemaal afgebakende stappen. Zo gaat het opbouwen en borgen van een werkzame relatie door gedurende het gehele proces. De handelingen van de  professional worden voortdurend afgestemd op wat de cliënt en de situatie vragen, maar hij blijft tegelijkertijd toekomst- en ontwikkelingsgericht werken.

Materiaal

De methodiek is beschreven in Zo worden cliënten burgers; praktijkboek Steunend Relationeel Handelen door Dirk den Hollander en Jean Pierre Wilken en in 2011 uitgegeven door Uitgeverij SWP in Amsterdam. Het boek beschrijft stapsgewijs de methodiek inclusief diverse praktische instrumenten en besteedt aandacht aan de algemene basiswerkwijze van het SRH. In 2015 verscheen de 5de druk.

Handboek Integrale Rehabilitatiebenadering. Theorie en Praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen, onder redactie van Jean Pierre Wilken en Dirk den Hollander, uitgegeven in 2012 door Uitgeverij SWP in Amsterdam.
Dit handboek beschrijft verschillende facetten van de integrale rehabilitatie en beschrijft achterliggende theorieën en praktijktoepassingen. Naast de theoretische achtergronden en wetenschappelijk bewijs voor de werking wordt aandacht gegeven aan de toepassing van het SRH bij specifieke doelgroepen op basis van onderzoek en ervaringen van professionals.

Kleine Gids SRH door Jean Pierre Wilken en Dirk den Hollander, in 2014 uitgegeven door Uitgeverij SWP in Amsterdam. Deze publicatie bevat in schematische vorm de belangrijkste principes en aspecten van de methodiek.

Onderbouwing

Het SRH werkt vanuit drie theoretische kaders: presentiebenadering, herstelondersteunende zorg en empowerment (Wilken & Den Hollander, 1999, 2005; Den Hollander & Wilken, 2011; Wilken & Den Hollander, 2012). Geïnspireerd op de presentiebenadering is de grondhouding van de professional binnen het SRH ‘er zijn’ voor de cliënt. Invloeden van de herstelbeweging binnen het SRH zijn terug te zien doordat de vijf pijlers van het herstelproces centraal staan, namelijk: motivatie, identiteit, kennis en vaardigheden, status en betekenisgeving, sociale en materiële steun (Wilken, 2010). Een uitwerking van de empowermentgedachte voor rehabilitatie en herstel, die toegepast wordt binnen het SRH, is het Krachtenmodel (Strengths Model) (Rapp & Goscha, 2006; Wilken, 2004; Wilken, Bähler & Van Meel, 2010).

Onderzoek

Er zijn meerdere evaluatieonderzoeken naar SRH gedaan. Daaruit blijkt dat SRH professionals handvatten, instrumenten en een kader geeft die het mogelijk maken beter te communiceren en doelgerichter samen te werken met de cliënt en met collega’s (Pols et al., 2001, Den Hollander & Zewuster, 2005, Dankers & Wilken, 2007). Het SRH doet zowel recht aan de behoefte van de cliënt aan een ondersteunend milieu als aan de behoefte om eigen doelen in het leven na te streven. Er is na implementatie van SRH meer aandacht voor de relatie met de cliënt en diens mogelijkheden, wensen en krachten. Het eerste wat verandert is de houding van de professional ten opzichte van de cliënt; er is sprake van meer respect en wederzijds begrip (Pols et al., 2001; Wilken & Duurkoop, 2002; Gofers et al., 2002). Het SRH neemt de tijd, wat praktische voorwaarden van financiers soms in de weg staat (Wilken & Dankers, 2007). Toepassing van het SRH zorgt voor afname van de zorgintensiteit en toename van zelfredzaamheid van de cliënt. Dit draagt bij aan meer tevredenheid onder cliënten en minder ziekteverzuim van professionals (Pols et al., 2001; Gofers et al., 2002; Merks & Gillissen, 2005).

Cliënten ervaren de benadering van professionals die werken volgens het SRH als respectvol, positief en ondersteunend. Professionals sloten goed aan bij de persoon, bij de wensen en behoeftes die op dat moment belangrijk waren in het herstelproces, spraken hen aan op hun mogelijkheden en leerden hen om te gaan met belemmeringen (Wilken, 2010).

Er zijn twee veranderingsonderzoeken gedaan naar de effecten van het SRH, beide in een psychiatrisch ziekenhuis.
Wilken en Duurkoop (2001) constateren twee jaar na invoering van SRH dat hoewel de kwaliteit van leven van betrokken cliënten niet significant is toegenomen, 50% van de cliënten het ziekenhuis heeft verlaten, waarvan het merendeel naar beschermde en begeleide woonvormen. De intensiteit van de zorg was significant afgenomen.
Merks en Gillissen (2005) constateren dat het SRH heeft geleid tot een sterke afname van crisissituaties en separaties. Het gebruik van de signaleringsplannen, belangrijk binnen SRH, helpt cliënten veranderingen in de eigen situatie te signaleren en de afspraken die in het plan worden opgenomen leiden tot meer controle en stabiliteit.