Individuele Rehabilitatie Benadering

Participatiedoelen zijn met name: met succes en naar tevredenheid wonen en werken, dagbesteding en vrije tijdsbesteding hebben, leren, en sociale en familiecontacten hebben in de omgeving van eigen keuze met zo min mogelijk professionele hulp (naar: Anthony e.a., 2002).

Doelgroep

De doelgroep bestaat uit mensen met (ernstige, langdurige) beperkingen, die door hun beperkingen belemmerd worden bij het vervullen van maatschappelijke/sociale rollen. De methode is toepasbaar bij mensen uit alle leeftijdscategorieën en met verschillende soorten beperkingen. De IRB wordt veelvuldig gebruikt in de volwassenenpsychiatrie, de verslavingszorg en in de zorg voor dak- en thuislozen, adolescenten, verstandelijk gehandicapten, mensen met autisme, ouderen. De benadering wordt gebruikt in de arbeidsrehabilitatie en in begeleid lerentrajecten. De methode wordt zowel gebruikt bij mensen die thuis wonen als bij mensen die in een instelling verblijven.

Aanpak

De kern van de IRB is mensen ondersteunen bij het inventariseren en realiseren van hun eigen wensen en doelen op de genoemde maatschappelijke terreinen. Deze benadering is uitgewerkt in handleidingen voor de werker en werkbladen voor cliënten. Het gebruik van de werkbladen door cliënten is optioneel. Onderdelen van de techniek zijn het scheppen van een band, het kiezen van een terrein, het beoordelen bespreken en ontwikkelen van doelvaardigheid, het stellen van een doel, het inventariseren en verkrijgen van onmisbare vaardigheden en hulpbronnen. De benadering wordt bij verschillende doelgroepen anders genoemd: ‘Zorg voor zelfstandigheid’ (bij ouderenzorg), ‘Op eigen benen’ (bij jongeren), ‘Zorg voor zin’ (in de verslavingszorg), ‘Steun voor ouders met psychiatrische beperkingen’ , het ‘Kiezen-verkrijgen-behouden model’ (in de arbeidsrehabilitatie; supported employment) en Begeleid Leren (in het onderwijs; supported education).

Materiaal

Bij deze benadering hoort het Handboek Rehabilitatie voor zorg en welzijn, in 2008 uitgegeven (tweede druk 2011) door Uitgeverij Coutinho in Bussum onder redactie van Lies Korevaar en Jos Dröes. Tevens wordt trainingsmateriaal van de Stichting Rehabilitatie ’92 gebruikt (zie website): per module zijn er een trainershandleiding, een cursistboek en werkbladen. De in 2012 bij de Stichting uitgebrachte Toolkit IRB geeft een beknopt overzicht van de plaats van rehabilitatie, de techniek, de implementatie en de literatuur.

Onderbouwing

De ontwerpers van de IRB beroepen zich bij de onderbouwing van de methode op literatuur die mythes over de doelgroep ontkracht, op de client-centered psychotherapie van Rogers (Rogers, 1961), op publicaties over teaching as treatment van Carkhuff (Carkhuff & Berenson, 1976) en op principes van revalidatiepsychologie.

Onderzoek

Onderzoek geeft aan dat cliënten over het algemeen positief zijn over begeleiding met de IRB. Zij waarderen de aandacht voor hun eigen wensen en de bewustwording die het formuleren van en werken aan doelen en hindernissen met zich meebrengt (Van der Meer en Polstra, 1999; Swildens et al., 2001). Werkers die de IRB toepassen geven aan dat de methode houvast, duidelijkheid en verbinding tussen verschillende velden biedt. Er zijn vier Randomized Control Trials (RCT’s) uitgevoerd waarvan er drie effect aantonen. In de vierde RCT gingen zowel de experimentele als de controlegroep vooruit. In het voor Nederland meest interessante onderzoek (Swildens et al., 2007; 2011) blijkt dat met behulp van de IRB zelfgestelde doelen vaker worden behaald dan in de controleconditie. Ook nam de maatschappelijke participatie toe. Dit bevestigde de resultaten van eerder onderzoek. Het aantal (deels) behaalde zelfgestelde doelen varieert in de verschillende onderzoeken van 57% tot 80%. Het behalen van zelfgestelde doelen gaat samen met een betere kwaliteit van leven.

Multidisciplinaire Richtlijnen

IRB is opgenomen en aanbevolen in de Richtlijn Schizofrenie (2012)