Bipolaire stoornis

Wat is een bipolaire stoornis 

Een bipolaire stoornis wordt gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, van depressieve tot manische perioden. Een depressieve periode duurt gemiddeld 3 maanden en een manische periode gemiddeld 1 maand. Per persoon verschilt het verloop van de ziekte. De eerste episode kan depressief, hypomanisch, manisch of gemengd zijn, en kan daarnaast gepaard gaan met psychotische kenmerken. Meestal begint de stoornis tussen het 15e en 24e jaar. Ouderen met een bipolaire stoornis leven dus vaak al een heel stuk van hun leven met de gevolgen van deze aandoening.  In Nederland had in 2022 gemiddeld 0,8% van de mensen van 55-64 jaar in de afgelopen 12 maanden een bipolaire stoornis gehad (1). Dit percentage ligt op 1,2% bij de vrouwen, en 0,3% van de mannen. Vanaf 65+ zakt het percentage naar 0,4%, zowel voor mannen als vrouwen.  

De mate van herstel tussen de episoden hangt behalve van eventuele restsymptomen ook af van de psycho-sociale consequenties van de episoden. Deze kunnen in de loop van de stoornis en het leven toenemen, wat bijvoorbeeld kan leiden tot arbeidsongeschiktheid en het verbreken van betekenisvolle relaties. Cognitieve problemen komen vaak voor bij ouderen met een bipolaire stoornis, maar de stoornis blijft, anders dan bij dementie, langere tijd stabiel.  

Wel is bij iedereen eigenlijk behandeling nodig, omdat een onbehandelde bipolaire stoornis zeer gevaarlijk kan zijn. Zo is het suïciderisico bij mensen met een bipolaire stoornis hoger dan in de algemene bevolking Met behandeling kunnen personen geholpen worden bij het meer in balans houden van de depressieve en manische perioden. 

Gevolgen 

Waarschijnlijk openbaart een bipolaire stoornis zich bij 10% van de patiënten na het 50e levensjaar (2). Er wordt veel middelenmisbruik bij ouderen met een bipolaire stoornis gezien; ongeveer 10% misbruikt alcohol (3). Ook de lichamelijke gezondheid is op oudere leeftijd van belang. Zo is uit onderzoek gebleken dat Nederlands ouderen met een bipolaire stoornis gemiddeld 1,7 somatische comorbide diagnoses hadden, zoals hoge bloeddruk, artrose en allergieën (3) 

Diagnostiek 

Er zijn geen specifieke vragenlijsten of meetinstrumenten bekend voor ouderen. Voor algemene diagnostische richtlijnen verwijzen wij u naar de Richtlijn bipolaire stoornissen (NvvP, 2015) (3) 

Behandeling 

Over het algemeen zal psychische behandeling van een bipolaire stoornis bij ouderen ongeveer hetzelfde zijn als bij jongere volwassenen (3). Wel wordt aanbevolen om psycho-educatie bijeenkomsten korter, maar frequenter te laten plaatsvinden. Ook terminologie heeft invloed; door bijvoorbeeld voorlichtingsbijeenkomst in plaats van lotgenotencontact te gebruiken lijken ouderen meer open te staan voor deelname (3).  

Ook medicamenteuze behandeling verschilt niet heel veel van jongere volwassenen. Wel dient men rekening te houden met het leeftijd, conditie en het gebruik van andere medicatie (3). Uiteindelijk lijkt de combinatie van psychotherapie en medicatie het beste te werken om bipolaire stoornis op later leeftijd te behandelen (4).

Gemaakt in samenwerking met Sanne Wassink-Vossen van GGNet.