‘’Herstel ondersteunende zorg (HOZ) helpt mensen met ernstige psychische problemen zichzelf te helpen. Herstel betekent hier geen genezing, maar weer zelf de regie over het leven voeren. Steeds meer organisaties omarmen deze herstelvisie. HOZ vergt een cultuuromslag: durf om cliënten het roer in handen te geven.’’
Bij de deelnemers aan de platformbijeenkomst leeft HOZ in meer en mindere mate. Al pratende komen steeds meer ervaringen met HOZ bij de deelnemers naar boven. Al gauw blijkt het een thema dat op veel verschillende vlakken leeft; zowel bij GGZ als VVT, en bij verschillende disciplines (SPV, SOG, psychologen).
Maar HOZ is niet vanzelfsprekend en al helemaal niet bij ouderen in de gerontopsychiatrie. Er zijn namelijk ouderen die hun 60 jarig jubileum vieren in de psychiatrie, is er dan spraken van herstel? Tot nu toe is het erg beperkt, maar er is wel herstel zichtbaar: in rollen, in familiecontact, in het accepteren van vorige ervaringen. De HOZ denkwijze lijkt volgens de deelnemers meer geïntegreerd op poliklinische afdelingen. Toch is het in de VVT zo dat we vooral ‘behouden wat je hebt’, maar de slag naar ‘wat zou nog meer kunnen’ lastig is. ‘Ze wonen hier’ zou niet goed genoeg moeten zijn.
Tijdens de bijeenkomst groeit bij de deelnemers het besef; ze doen al (bewust en onbewust) aan HOZ. En wanneer ze aan die momenten terugdenken zagen ze ook de mooie en onverwachte dingen die daaruit voor kwamen. Een aantal mooie voorbeelden hiervan:
‘’Bij wijze van onderhandeling beloofde ik een cliënt dat ik zou kijken of hij nog op zichzelf zou kunnen wonen, dan zou hij zijn medicijnen nemen. Ik had het nooit verwacht, maar nu woont hij op zichzelf in een beschermd wonen locatie. Dat was echt een eyeopener.’’
‘’Iemand wilde heel graag dood. Ik heb gezegd: ga het maar uitzoeken. Hij is in gesprek gegaan met de levenseinde kliniek en die hebben zijn vraag behandeld. Dit bracht hem veel rust, waardoor zijn doodswens op de achtergrond kwam.’’
“Een meneer verzorgde thuis altijd zijn tuin, deed dat met veel passie. In het verzorgingshuis waar hij kwam was hij somber en teruggetrokken. Wij dachten dat het goed was hem de taak te geven de bloembakken te verzorgen, maar dat wilde hij helemaal niet. Hij verzorgde vroeger altijd de bloemen zo goed omdat zijn vrouw daar mooie boeketten van maakte. Nu zij niet meer leefde had het tuinieren geen betekenis meer voor hem. Wel wilde hij helpen op de verpleegafdeling, en deed daar toen met zijn 90+ nog vrijwilligerswerk. Dit gaf hem weer betekenis en maakte dat hij niet meer somber was. Zijn oude rol was weer hersteld.”
Kern van de bijeenkomst is toch wel zingeving. De zorg zoals hij nu georganiseerd is focust zich steeds meer op ‘entertainment zorg’, gericht op activiteiten. Maar volgens Benno is welbevinden meer dan dat. Welbevinden is: je ‘in orde’ voelen als persoon, je de moeite waard voelen, bestaansrecht voelen en kunnen zijn zoals je bent. Dat vang je niet in een sjoelmiddag. Toch zijn er steeds minder geestelijk verzorgers en ligt deze taak steeds meer bij de dagelijkse zorg. Al hoeft een gesprek over zingeving helemaal niet zwaar beladen te zijn. Het zit hem juist in de kleine dingen die je voor iemand kunt doen. Ga eens op het terras zitten met iemand en praat over de dingen die belangrijk zijn voor iemand. Dat kan iedereen doen!
Vraag die opspeelt is: maar hoe zorg je dat deze denkwijze écht geïntegreerd raakt in de organisatie? Hoe kan het toch dat we HOZ als een soort luxe beschouwen? Nu bestaat er nog vaak het idee dat er dingen ‘niet mogen’ vanuit organisaties. Het is dan ook wel essentieel dat het bestuur ondersteunende kaders schept voor het geheel. Ook bij medewerkers ontstaat het idee: straks willen cliënten veel! Wat dan?! Ook is het voor medewerkers natuurlijk wel spannend om buiten de boekjes te denken. Je kunt immers overal op afgerekend worden. Benno is bij GGZ Friesland pas 3 jaar bezig om HOZ te integreren. Aan de ene kant zijn ze een voorloper, maar ze zijn nog steeds niet helemaal waar ze willen zijn. Benno geeft aan dat het belangrijk is om iedereen mee te nemen; directeur, bestuur, facilitair noem maar op. In de PowerPoint geeft Benno nog meer Do’s en Don’ts.
Een deelnemer uit zorgen over de komende generatie die voorzien moet worden van zorg. De generatie waar altijd alles goed ging, weinig tegenslag. Hoe zullen die omgaan met de confrontatie dat ze niet alles meer kunnen? Waarschijnlijk zal de HOZ manier van zorgen daarvoor van nog groter belang worden. Zorg dat iemand de vraag niet hoeft te stellen, maar dat hij aan jou gesteld wordt.
Kortom, het was een ochtend vol interessante discussie en deelnemers keerde geïnspireerd huiswaarts. Meer weten over het verhaal van Benno? Bekijk de presentatie.
