Er zijn verschillende beleidsmaatregelen rondom sport en bewegen zowel op landelijke als lokaal niveau. Op deze pagina bespreken we hoe professionals hiermee aan de slag kunnen gaan.
Maureen Ros
Anneloes Leppers
Landelijke aandacht voor bewegen en mentale gezondheid
De mate waarin bewegen kan helpen de mentale gezondheid te bevorderen, speelt nog nauwelijks een rol in landelijke kaders die zich richten op het stimuleren van bewegen. Er komt wel steeds meer aandacht voor het belang van bewegen voor de mentale gezondheid, denk bijvoorbeeld aan de ‘aanpak mentale gezondheid van ons allemaal’. Binnen deze aanpak wordt gekeken welke rol bewegen kan hebben bij het bevorderen van mentale gezondheid.
Bij de verdere uitwerking van landelijke kaders van zowel sport en bewegen als mentale gezondheid is het van belang dat sport en bewegen ter bevordering van de mentale gezondheid niet wordt vergeten. Sport en bewegen kunnen namelijk ingezet worden als middel om de mentale gezondheid te verbeteren, zoals eerder uitgelegd. Aan de andere kant blijkt er een verband tussen mentale gezondheid van mensen en hoeveel zij sporten of bewegen: hoe minder goed iemand in zijn vel zit, hoe minder beweging [1]. Ook de lichamelijke positieve effecten van voldoende bewegen zoals eerder beschreven, vormen genoeg aanleiding om hierop in te zetten en sport en bewegen te stimuleren om de mentale gezondheid te bevorderen.
Huidige beleid voor sport en bewegen
Er zijn verschillende landelijke kaders om sport en bewegen te stimuleren. Hieronder benoemen we ze kort.
Sportakkoord II
Eind 2022 is het hoofdlijnen Sportakkoord II ondertekend. Het doel van het Nationaal Sportakkoord II is een leven lang plezier in sport voor iedereen, zonder belemmeringen en in een veilige en gezonde omgeving.
Preventieakkoord
Het Nationaal Preventieakkoord heeft als doelstelling roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik terug te dringen. Het Preventieakkoord zet in op meer sport en bewegen om overgewicht tegen te gaan.
Gezond Actief Leven Akkoord
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) stimuleert beleid waarbij activiteiten voor gezondheid, sport en bewegen, cultuurparticipatie en de sociale basis in samenhang worden uitgevoerd. Het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) gaat daarbij helpen.
Brede SPUK
Het GALA, Sportakkoord II en de Buurtsportcoachregeling (BRC) zijn voor gemeenten ondergebracht in één Brede Specifieke Uitkering (Brede SPUK). Deze regeling loopt van 2023 tot en met 2026 en wordt uitgevoerd door DUS-I. Voor gemeenten komt er geld beschikbaar dat ingezet kan worden op verschillende thema’s, waarvan mentale gezondheid er een is.
Beweegalliantie
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) werkt samen met partijen uit onder meer de zorg, maatschappelijk en sociaal domein, onderwijs, bedrijfsleven, sport, kennisinstellingen, gemeenten en andere departementen. De Beweegalliantie is een aanjager die andere partijen faciliteert met kennis, netwerk en communicatie. Op deze manier ontstaat er meer maatschappelijke aandacht en actie voor bewegen.
Buurtsportcoach
Vrijwel elke gemeente heeft door de Rijksoverheid (voor 40%) gesubsidieerde buurtsportcoaches; gemiddeld 1 per 5.000 inwoners. Deze buurtsportcoaches werken voor verschillende doelgroepen en hebben verschillende rollen. Ondanks dat er tot op heden geen specifieke doelstellingen op het gebied van mentale gezondheid in de nationale regeling (Brede Regeling Combinatiefunctionaris) staan, geven 2 op de 3 buurtsportcoaches aan zich in te zetten om het mentale welzijn van mensen te bevorderen [16].
In een behoeftepeiling vanuit Mulier Instituut zijn zowel de buurtsportcoaches als de werkgevers van de buurtsportcoaches (sportbedrijven, gemeenten etc.) ondervraagd over wat zij de rol van de buurtsportcoach vinden in het verbeteren van de mentale gezondheid van Nederlanders. Hieruit blijkt dat de meeste buurtsportcoaches en werkgevers vinden dat buurtsportcoaches een rol hebben om de mentale gezondheid van Nederlanders te verbeteren. De meeste buurtsportcoaches die zich al richten op het bevorderen van mentaal welzijn doen dit indirect. De primaire focus ligt op de mensen aan het sporten en bewegen te krijgen, maar het is mooi meegenomen als deelnemers daarbij positieve effecten op het mentale welbevinden ervaren [16].
Inzetten van sport- en beweeginterventies
Met name matig intensief bewegen blijkt van belang voor de mentale gezondheid. Matig intensief betekent dat we een verhoogde hartslag en versnelde ademhaling hebben. Dit kan op veel verschillende manieren aangeboden worden, het meest bekend zijn sportverenigingen en het commerciële aanbod. Daarnaast is er veel aanbod anders georganiseerd, zoals wandelgroepen of beweeggroepen. Het is goed om te zorgen voor een mix van aanbod voor de inwoners van de gemeente, zodat een ieder passend aanbod heeft. Idealiter is dit tot stand gekomen met inwoners.
Erkende interventies
Ook zijn er erkende interventies op gebied van sport en bewegen. Alle erkende interventies op het gebied van sport en bewegen zijn terug te vinden in de interventiedatabase van het kenniscentrum Sport en Bewegen. Hieronder staan enkele voorbeelden uitgelicht van interventies die sport en bewegen als middel inzetten voor het bevorderen van mentale gezondheid.
Liever bewegen dan moe
Liever bewegen dan moe is een interventie met als doel om het risico op depressie te verminderen door een aanzet te geven tot een structureel meer gezonde leefstijl, voornamelijk door in beweging te komen. De interventie is gericht op vrouwen met milde depressieve klachten.
Sociaal Vitaal
Sociaal Vitaal en Sociaal Vitaal in Kleur heeft als doel fysieke fitheid te verbeteren en ervaren eenzaamheid te verminderen. Deze beweeginterventie is in de eerste plaats gericht op thuiswonende ouderen die zich onder meer sociaal en/of emotioneel eenzaam voelen. Daarnaast is er ook een aangepaste versie van Sociaal Vitaal voor de doelgroep ouderen met een migratieachtergrond.
Futsal Chabbab
Futsal Chabbab heeft onder meer als doel om zelfontplooiing bij jongeren door sportbeoefening te stimuleren. Deze interventie richt zich op jongens en meisjes tussen de acht en achttien jaar oud in aandachtswijken.
Schooljudo
Schooljudo heeft onder meer als doel door middel van judo-, stoei- en spelvormen een bijdrage leveren aan de fysieke en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Deze interventie is ontwikkeld voor alle basisschoolkinderen tussen de 4 en 12 jaar.
Dit kennisdossier is gemaakt in samenwerking met Kenniscentrum Sport & Bewegen
