Reactie op uitzending Nieuwsuur
De uitzending van Nieuwsuur van maandag 22 januari 2018 over politieke sturing van onderzoeksrapporten, ging over beïnvloeding door het Ministerie van Justitie en Veiligheid, maar noemt ook een opdracht van het Ministerie van VWS aan het Trimbos-instituut uit 2014.
Opdracht was een literatuurstudie te maken van mogelijke systemen van leeftijdsverificatie, in de context van de verkoop van tabak. Het aantal aanbieders van dergelijke systemen was gering, de hoeveelheid literatuur om te reviewen was zeer beperkt en de financiële belangen van commerciële partijen groot. Bij onderzoeken met een dergelijke opzet en context dienen conclusies nog meer dan anders met grote zorgvuldigheid te worden geformuleerd. Zeker als dat onderzoek wordt meegenomen in besluitvormingsprocessen in de Tweede Kamer.
In de door Nieuwsuur gepubliceerde conceptversie van het onderzoeksrapport werd al geconcludeerd dat de onderszoeksbasis dun is.
“Om de effectiviteit uitgedrukt in naleving van deze systemen te kunnen vaststellen is onafhankelijk onderzoek nodig. Liefst wetenschappelijk onderzoek met inzet van mysteryshoppers. Niet alle systemen hebben dergelijk onderzoek laten doen.”
In beide versies van het rapport stond dat één systeem al wel eenmalig op effectiviteit was onderzocht, en daarin positief scoorde, met daarbij de uitdrukkelijke kanttekening dat dit onvoldoende basis is om stevige conclusies op te baseren.
“In het algemeen is de onderzoeksbasis dus dun.”
Om te voorkomen dat een rapport met zeer beperkte evidentie gebruikt zou worden in de lobby van partijen met directe commerciële belangen, zijn, in de bewerking van conceptversie naar eindversie, de namen van die commerciële aanbieders weggelaten.
In de conceptversie stond reeds als eindconclusie te lezen:
“Uitkomst van dit onderzoek is dat het aantal wetenschappelijke studies naar de effectiviteit en de implementatie van LVS-en zeer beperkt is. Constaterende dat meerdere systemen nog niet getest zijn, onduidelijk is welk LVS het beste werkt in welke verkoopsetting en LVS-en nooit getest zijn in een beleidscontext van andere maatregelen, is nader onderzoek van groot belang om antwoord te kunnen geven op specifieke implementatievragen.”
De hoofdconclusie, geciteerd door Nieuwsuur uit het eindrapport, dat vervolgonderzoek nodig is, was dus al te lezen in het conceptrapport.
Het Trimbos-instituut hecht er daarom aan te herhalen dat de opmerkingen van haar opdrachtgever op het conceptrapport geenszins op het terrein kwamen van beïnvloeding van haar wetenschappelijke onafhankelijke oordeel.
