Onderzoek: effect van invoering Alcoholwet op verkoop op afstand

Het onderzoek bestond uit een nulmeting voor de invoering van de Alcoholwet in 2020 en een effectmeting in 2023. In beide metingen bestond het onderzoek uit: 1) desk research over met name regelgeving; 2) analyse van circa 100 websites en apps en hun traffic data en 3) twee enquêtes: een representatieve consumentenenquête onder ruim 2.000 volwassenen die online alcohol hebben gekocht en een enquête onder 200 minderjarigen (16-17 jaar in de nulmeting) die in de effectmeting is uitgebreid naar 14-17 jaar. Het is belangrijk te vermelden dat wetgeving rond online alcoholverkoop in omringende landen niet is gewijzigd ten opzichte van de nulmeting.

Uit het onderzoek blijkt dat meer mensen buitenlandse online verkoopkanalen hebben gevonden ten opzichte van de nulmeting (2020: 15-17% versus 2023: 28-30%). Dit is volgens de onderzoekers een normale ontwikkeling bij een toename van online bestellingen. Buitenlandse producten zijn op het internet makkelijker te vinden en dus te bestellen. Eén van de belangrijkste motieven om op een buitenlandse website alcohol te kopen is dat de betreffende drank anders niet te verkrijgen is. Ook is het online makkelijker om koopjes te vinden. De prijs is een belangrijke reden om online alcoholhoudende dranken te kopen, maar dit speelt in vergelijkbare mate voor Nederlandse en buitenlandse websites.

Verder blijkt uit het onderzoek dat het aantal Nederlanders dat op Nederlandse websites alcoholhoudende dranken koopt is gestegen ten opzichte van de nulmeting (2020: 16,3% versus 2023: 22,5%). Echter, het aantal Nederlanders dat op Belgische websites alcoholhoudende dranken koopt, is vrijwel gelijk gebleven. Als de strengere  regels in de Alcoholwet een reden waren om Nederlandse websites te vermijden, dan was het tegendeel te verwachten. Hoewel dit geen volledig sluitend antwoord op de hoofdvraag is, is dit wel een sterke indicatie dat de Alcoholwet niet tot uitwijkgedrag heeft geleid.

In 2023 heeft 8,5% van de  jongeren (14-17 jaar) de afgelopen twee jaar wel eens alcoholhoudende dranken online gekocht. In 2020 bij de nulmeting was dit nog 8,1% onder 16-17 jarigen. De Alcoholwet heeft dus nog niet het gewenste effect bereikt van minder online alcoholaankopen door minderjarigen. Dit lijkt niet te komen door slechte naleving bij de online aankoop, aangezien 4% van de onderzochte Nederlandse websites de wetgeving niet volgt om voor het sluiten van de verkoopovereenkomst de leeftijd te controleren. Echter, de leeftijdscontrole bestaat vaak slechts uit het aanvinken van 18+ of het invullen van leeftijd of geboortejaar.

De naleving van de Alcoholwet op het moment van bezorging is wel een punt van aandacht. Bij levering aan huis wordt  aan 18-24- jarigen in 16% van de gevallen naar legitimatie gevraagd, terwijl de Alcoholwet dit wel verplicht en juist deze maatregel minderjarigen zou afschrikken.

Ook komt een toenemend aantal minderjarigen via online reclame op een website die alcohol verkoopt: 41% in 2023 tegenover 26% in 2020 bij de nulmeting. Online alcoholreclame wordt in Nederland en omringende landen door de sector zelf gereguleerd. Het is daarom volgens de onderzoekers de vraag of zelfregulering van online alcoholreclame toereikend is.

Concluderend zijn er aanwijzingen dat de Alcoholwet niet mede verantwoordelijk is voor een verlies van het Nederlands marktaandeel, maar is de Alcoholwet ook weinig effectief gebleken om de online aankoop van alcoholhoudende dranken door minderjarigen terug verminderen. Een verplichting van een betrouwbaar systeem (in plaats van 18+ aanvinken), testbestellingen om op leeftijdscontrole bij bezorging en eventueel wettelijke regels rondom online alcoholreclame die op jongeren gericht is, zouden maatregelen kunnen zijn om jongeren nog beter te beschermen tegen consumptie van alcohol.

Onderzoeksrapport Ecorys en kamerbrief

Meer lezen over dit onderwerp:

• De Alcoholwet
• Alcoholreclame en alcohol in de media