Waarom gemeenten alcoholreclame uit het straatbeeld weren

Het zien van alcoholreclame zorgt ervoor dat jongeren eerder gaan drinken en meer gaan drinken. Daarnaast kan het zien van alcoholreclame voor mensen die aan alcohol verslaafd zijn of waren stress geven. Het beperken of verbieden van alcoholreclame is één van de drie meest effectieve maatregelen om schadelijk alcoholgebruik terug te dringen. Een lokaal verbod werkt het best in combinatie met andere preventiemaatregelen. In de inspiratiekaart ‘Gemeenten (bezig) met een alcoholreclameverbod’ vind je per gemeente hoe ze een lokaal alcoholreclameverbod instellen.

Waarom kiezen gemeenten voor een lokaal alcoholreclameverbod?

De fysieke leefomgeving beïnvloedt ons gedrag. Het zien van alcoholreclame zorgt ervoor dat mensen eerder alcohol kopen. Gemeenten willen de gezondheid van inwoners beschermen en alcoholschade verminderen. We lichten nu de redenen van drie gemeenten die een lokaal alcoholreclameverbod instellen uit:

• Deventer onderbouwt dit in deze raadsmededeling:
  “Als gemeente werken we aan het bevorderen van de gezondheid van alle Deventenaren en het verkleinen van gezondheidsachterstanden. De fysieke leefomgeving speelt hierbij een rol. Bij het faciliteren van een fysieke omgeving die gezond gedrag stimuleert, hoort ook het beperken van reclame-uitingen over alcohol.”
• Groningen heeft een vergelijkbare reden in de raadsinformatiebrief: alcohol en gokken kunnen verslaving in de hand werken en hebben een direct negatief effect op de gezondheid. Daarom vindt de gemeente een verbod op reclame voor deze producten verdedigbaar vanuit het belang van volksgezondheid.
• Wageningen gaat nog een stapje verder. Deze gemeente wil alle reclames uit bushokjes weren. Of het nou gaat om alcohol, voeding of iets anders. Dit is duurzamer (minder energieverbruik en lichtvervuiling) en het gaat de normalisering van ongezond voedsel tegen. Reclames dragen hier namelijk aan bij. Dit geldt ook voor alcoholreclame.

Welke (juridische) mogelijkheden hebben gemeenten om alcoholreclame te verbieden?

1. Privaatrecht
   In de aanbestedingsvoorwaarden en/of exploitatieovereenkomsten nemen gemeenten op dat er geen alcoholreclame mag staan op reclameborden die onder gemeentelijk beheer vallen. Dit geldt dus voor borden waarvan de gemeente eigenaar is.
2. Algemene Plaatselijke Verordening (APV)
   Via de APV kunnen gemeenten handelsreclame in de openbare ruimte beperken of verbieden. Dit vraagt een goede juridische onderbouwing, bijvoorbeeld vanuit volksgezondheid. Bijvoorbeeld voor reclame voor ongezonde producten die op gespannen voet staan met de doelen van het gemeentelijk gezondheidsbeleid. Dit kan dus ook gelden voor reclame voor een ongezond product zoals alcohol. In het kader van de City Deal Gezonde en duurzame voedselomgeving is een juridische verkenning gedaan naar het weren van ongewenste reclames voor ongezonde voeding. Als bescherming van volksgezondheid zwaarder weegt dan commerciële belangen, zijn er mogelijkheden via de APV.

Tip voor gemeenten: kijk of de APV nu al passages bevat die schadelijke reclames beperken.

Is er draagvlak?

Ongeveer twee derde van de volwassenen in Nederland vindt een verbod op alcoholreclame (heel) goed. Een landelijk verbod is er nog niet. Gemeenten kunnen daarom zelf aan de slag. Zij geven daarmee ook een signaal af aan de landelijke overheid: er is lokaal draagvlak voor een (gedeeltelijk) verbod.

Wat kun je als gemeente nu doen?

• Bepaal je doel. Bijvoorbeeld: een gezonde leefomgeving waarin de gezonde keuze de makkelijke keuze is. Dit betekent een omgeving zonder reclame voor ongezonde producten die inwoners verleiden tot aankoop.
• Onderbouw met beleid. Gebruik nationale documenten (zoals het Nationaal Preventieakkoord en het Gezond en Actief Leven Akkoord) en lokale documenten (nota gezondheidsbeleid, preventie- en handhavingsplan alcohol, reclamebeleid).
• Check je APV. Staat er al iets in over het beperken van schadelijke reclames? Kijk of je een verbod op alcoholreclame hier aan toe kan voegen.
• Organiseer draagvlak. Spreek met beleidsteams (reclame, vergunningen, toezicht en handhaving, preventie), lokale organisaties en inwoners. Gebruik hierbij de tool Lokale aanpak van de commerciële determinanten van gezondheid.
• Maak een plan en onderbouw juridisch. Laat je juridisch adviseren als je via de APV een verbod wilt instellen.
• Combineer maatregelen. Koppel een lokaal reclameverbod altijd aan andere preventie-acties. Denk aan Helder op School, Opgroeien in een Kansrijke Omgeving, lokale campagnes en maatregelen uit het dossier lokaal alcoholbeleid van het Expertisecentrum Alcohol.

Meer weten of direct aan de slag?

Het beperken of verbieden van alcoholreclame in de openbare ruimte is een krachtige stap in de richting van een gezondere leefomgeving. Gemeenten hebben hiervoor juridische ruimte én maatschappelijk draagvlak. Wil je als gemeente meer weten of meteen aan de slag met een lokaal reclameverbod? Neem dan contact op met Patrick van Iperen via piperen@trimbos.nl.