Sense of belonging en binding; de basis voor studentenwelzijn én studieprestaties

De drie experts zijn: Jessica Nooij, associate lector op het thema “Verbondenheid in kennisecosystemen: Relationaliteit, welzijn en inclusieve kennisintegratie in hoger onderwijs” bij Hogeschool Avans, Rutger Kappe, lector studiesucces bij Hogeschool Inholland en Jolien Dopmeijer, projectleider Studenten bij het Trimbos-instituut.

Wat zijn sense of belonging en binding?

Studenten kunnen pas leren en zich ontwikkelen als ze zich verbonden voelen met hun opleiding en medestudenten. Bij verbondenheid spelen twee begrippen een belangrijke rol: sense of belonging en binding. Ze zijn niet hetzelfde, maar vullen elkaar aan.

• Sense of belonging gaat over het innerlijke gevoel van verbondenheid en jezelf mogen zijn: voelt een student zich gezien, gewaardeerd en veilig? Dan kan een student zich thuis voelen en openstaan voor contact. Een student kan fysiek aanwezig zijn, maar zonder dit gevoel blijft betrokkenheid vaak beperkt.
  Kortom: belonging is wat je voelt en wie je mag zijn.
• Binding gaat over de zichtbare verbinding van studenten met hun opleiding of onderwijsinstelling. Volgens Rutger Kappe zie je dit terug in contact met medestudenten en docenten: actief meedoen in lessen, vragen stellen, samenwerken in groepsopdrachten of deelnemen aan activiteiten zoals de introductieweek. Deze binding draagt sterk bij aan het ervaren van sense of belonging, maar garandeert dit gevoel niet.
  Samengevat: binding is wat je doet en hoe je als student participeert.

Binding gaat over integratie in systemen, belonging gaat over je plek vinden in jezelf en in de onderwijsomgeving. Waar binding gaat over de deur openen, is belonging het gevoel dat je welkom bent in de ruimte waar die deur naartoe leidt én dat je daar jezelf mag zijn. Voor onderwijsprofessionals is het kennen van het onderscheid én de samenhang tussen beide begrippen belangrijk: het gaat er niet om kiezen, de begrippen liggen in elkaars verlengde en vormen samen verbondenheid; de basis van studentenwelzijn.

Waarom is dit zo belangrijk?

Studenten die een hoge mate van belonging ervaren hebben doorgaans een betere mentale gezondheid. Dat blijkt uit de nieuwe cijfers van de MMMS 2025, een landelijke monitor naar studentenwelzijn. Bovendien zijn studenten die zich verbonden voelen, gemotiveerder, werken ze beter samen en vallen ze minder vaak uit, blijkt uit ander onderzoek. Jessica benadrukt: studenten zonder dat gevoel van verbondenheid haken vaak af, sociaal én in hun studieprestaties. Ze missen houvast en sociale steun, met directe gevolgen voor hun ontwikkeling.

Beleving van studenten én de mogelijkheden binnen het onderwijs

Jessica legt uit dat verbondenheid op twee manieren tot stand komt:

1. Vanuit de student zelf: ervaren ruimte voor contact, samenwerking en een veilige sfeer.
2. Vanuit de opleiding: onderwijs zo organiseren zodat er kansen zijn om elkaar te ontmoeten en samen te werken.

Jolien vult aan dat het niet om de hoeveelheid contact gaat, maar om de kwaliteit ervan. Een klas kan vol studenten zitten, maar zonder erkenning of veiligheid is er geen sense of belonging. Andersom kan één veilige, betrokken groep juist veel betekenen. Door oog te hebben voor beide kanten – de beleving van studenten én de mogelijkheden binnen het onderwijs – kunnen professionals beter zien wat verbondenheid bevordert en waar nog ruimte ligt om die te versterken.

Hoe werk je eraan?

Effectief werken aan sense of belonging en binding vraagt aandacht op twee niveaus:

• Instellingsniveau: structuren die verbinden

Introductieweken, mentorprogramma’s en studieverenigingen bieden studenten kansen om contact te leggen en betrokken te raken. Dat vormt de basis van binding. Daarnaast is een diversiteits- en inclusiebeleid van belang met oog voor de verschillende typen studenten. Ook de fysieke ruimte kan verbondenheid versterken; ook wel de ‘sticky campus’, een onderwijsomgeving waar de student wil ‘blijven plakken’: niet alleen om te leren, maar ook om sociale verbinding aan te gaan.

• Opleidings- en klassenniveau: emotionele betrokkenheid stimuleren

In de klas en collegezaal kunnen docenten veel doen om verbondenheid te versterken. Denk aan: zorgen voor een veilige, inclusieve sfeer, erkennen van ieders bijdrage en oog voor welzijn en diversiteit. Jolien benadrukt dat studenten zich gesteund voelen als ze merken dat je echt beschikbaar bent, luistert en hen serieus neemt.

Verbondenheid groeit pas echt als er in het dagelijks onderwijs ruimte is voor steun, begeleiding en ontmoeting. Dat vraagt om docenten die als rolmodel optreden, inclusief gedrag tonen en beschikbaar zijn voor hun studenten.

Ook de inrichting van het onderwijs is belangrijk: is er informele tijd om elkaar te leren kennen, ruimte voor samenwerking en aandacht voor studenten die online of op afstand studeren? Door in het curriculum en de schoolcultuur bewust aandacht te besteden aan verbinding, ontstaat een stevige basis voor zowel sense of belonging als binding.

Praktische handvatten

• Bied concrete steun, feedback en wees een rolmodel. Laat merken dat je er voor de student bent en dat hun bijdrage meetelt.
• Gebruik ondersteunende en inclusieve taal. Focus in wat je zegt zoveel mogelijk op vertrouwen en mogelijkheden waar dat passend is. Spreek en handel daarnaast vanuit een inclusief perspectief: wissel voorbeelden af qua gender, culturele achtergrond en let op het gebruik van stereotyperingen.
• Begin lessen of bijeenkomsten met check-ins en informele tijd, wat bijdraagt aan het gevoel van gezien en gehoord worden. Dit past ook goed in online lessen.
• Laat studenten regelmatig in kleine groepjes samenwerken, zodat ze van elkaar leren en zich veilig voelen in een kleinschalige groep. Studenten maken zo deel uit van een community, ook als ze zelfstandig werken, op afstand leren of online. Het versterkt binding en geeft een gevoel van verantwoordelijkheid.
• Geef het roer uit handen: laat studenten zelf verbinding met elkaar maken.
• Laat studenten met regelmaat hun persoonlijke doelen opschrijven en hoe die passen bij de opleidingsdoelen en reflecteer hierop met elkaar. Dit vergroot het gevoel van betekenisvol leren, wat onderdeel is van binding met de opleiding.

Verbinding maak je samen!

Het bevorderen van verbondenheid is essentieel voor studentenwelzijn en vraagt om een continu proces. Jij kunt daar morgen al mee beginnen: start je les met een korte check-in en ervaar het verschil.

Meer weten over sense of beloning en binding?

• Kijk het webinar Sense of belonging en binding in het mbo, hbo en wo terug.
• Wil je docenten praktische handvatten bieden om een ondersteunende leeromgeving te creëren? Bekijk de Workshop voor het onderwijs om de sense of belonging van studenten te versterken! Met behulp van het draaiboek, een PowerPoint-presentatie, casussen en hand-out kun je deze workshop zelf aanbieden binnen jouw instelling.