Moedigt Comedy Central’s ‘Drunk History’ alcohol drinken aan?

Nog vóór de eerste aflevering is uitgezonden op 15 april ligt het programma al onder vuur. Zo geeft de alcoholsector aan niet blij te zijn met het programma en roept het Comedy Central op om met onmiddellijke ingang te stoppen met het uitzenden. De opgegeven reden is dat “overmatig alcoholgebruik door Comedy Central wordt gefaciliteerd en in een positief daglicht gesteld”. In verschillende media wordt een reactie uit een schriftelijke verklaring van Comedy Central aangehaald. Comedy Central zou van mening zijn dat Drunk History alcoholgebruik niet aanmoedigt. Een medisch professional zou daarnaast het alcoholgebruik in de gaten houden om te voorkomen dat er onaanvaardbare risico’s worden genomen. Ook zal een duidelijk zichtbaar advies aan het begin van elke uitzending worden gegeven.

Het programma heeft dus geleid tot behoorlijk wat ophef. Maar… hoe zit het nou: zet Drunk History aan tot het drinken van alcohol, of niet? Wij, Koen en Lonneke, onderzoeken bij het Trimbos-instituut effecten van media op middelengebruik. Daarnaast zijn wij, net als jullie, ook media consumenten. Via deze blog delen wij graag een aantal gedachten over ‘Drunk History’ na een aantal afleveringen gezien te hebben, gebaseerd op wat wij weten over media-effecten en onze eigen kijkervaring.

“De verhalen, verteld door de beschonken BN’ers, vormen het letterlijke script voor een nagespeelde versie, die onder handen wordt genomen door een groot aantal bekende acteurs”, is verder op de website te lezen.

Oproepen tot het niet-nabootsen van het drinkgedrag voorkomt niet persé het nabootsen

Drunk History begint met de oproep om het getoonde gedrag niet na te bootsen. Dit veronderstelt dat wij, kijkers, volledige controle hebben over welk gedrag wij wel of niet nabootsen. Het imiteren van gedrag doen we echter (deels) automatisch. Dus als we gedrag zien bij anderen, zoals andermans bewegingen, houding, of gelach, doen we dit soms onbewust na. Uit onderzoek weten we dat dit ook werkt met het zien van iemand die alcohol drinkt in een film. Als je iemand alcohol ziet drinken in een film, verhoogt dat de kans dat je zelf óók alcohol drinkt tijdens het kijken. Met andere woorden, we imiteren soms direct het alcoholgebruik dat we zien. Dus het oproepen tot het niet-nabootsen van het drinkgedrag voorkomt niet persé dat we het gedrag nabootsen. Automatische en onbewuste processen spelen ook een rol bij het imiteren van alcoholgebruik.

Drunk History stimuleert positieve alcoholverwachtingen

In Drunk History zijn BN’ers te zien die onder invloed van (veel) alcohol een verhaal uit de Nederlandse geschiedenis vertellen. Onder andere Victoria Koblenko, Jodi Bernal, Birgit Schuurman en Loes Luca treden op als verhalenvertellers. Wanneer we naar media kijken, leren we van mediafiguren. Vooral van hen met wie we ons kunnen identificeren of op wie we zouden willen lijken. Dit werkt met alcoholgebruik ook zo. In het geval van Drunk History zouden we van de BN’ers kunnen leren dat we veel lol hebben of grappig worden gevonden wanneer we (veel) alcohol drinken. Zij lijken tijdens Drunk History vooral positieve effecten van het drinken van alcohol te ervaren. Zij gedragen zich los en lacherig. Effecten op hun motoriek, zoals een stoel omstoten, en effecten op cognities, zoals het niet op woorden kunnen komen, lijken voer voor grappige situaties. Bekende en acute negatieve effecten (bijvoorbeeld katers, blackouts en agressief gedrag) van het drinken komen niet naar voren, laat staan eventuele negatieve effecten van alcohol drinken op lange termijn (zoals verslaving of leverziekten).
Het laten zien van de positieve kant van alcohol zorgt ervoor dat mensen positieve associaties ontwikkelen, die geassocieerd zijn met meer alcoholgebruik. Dergelijke positieve alcoholverwachtingen zijn sterke voorspellers van alcoholgebruik.

Drunk History stimuleert of bevestigt dat alcohol normaal is

In Drunk History worden BN’ers gevraagd of aangemoedigd om veel alcohol te drinken. Het ‘bezopen’ verhalen vertellen is namelijk de kern van het programma. Hiervan kunnen we leren dat deze BN’ers het normaal, of geen probleem, vinden om alcohol te bingen. Het is zelfs iets wat ze etaleren. We kunnen van het programma ook leren dat Comedy Central het blijkbaar normaal en zelfs grappig vindt als mensen veel alcohol drinken. Ze bieden een podium voor dit gedrag.
Bij elkaar opgeteld kunnen we dus van de BN’ers en Comedy Central leren dat (veel) alcoholgebruik normaal gedrag is. En van zulke (sociale) normen weten we dat ze sterke voorspellers zijn van gedrag en alcoholgebruik.

Dus… Drunk History stimuleert alcoholgebruik?

Hoewel Drunk History alcoholverwachtingen en -normen kan beïnvloeden, verwachten wij niet dat dat gebeurt bij iedereen die Drunk History kijkt. Effecten van een programma op alcoholverwachtingen en -normen treden namelijk meestal pas op als het programma aan een aantal voorwaarden voldoet. Een belangrijke voorwaarde is dat we interesse hebben in het programma en plezier beleven aan het kijken ernaar. Ook zouden we ons moeten kunnen identificeren met de BN’ers en zelfs een beetje tegen hen opkijken. Pas dan nemen we positieve (impliciete) lessen over alcohol van hen over. Bij ons werd aan beide voorwaarden niet voldaan dus wij verwachten op onszelf dus weinig alcohol stimulerende effecten van Drunk History. De vraag is dus bij hoeveel kijkers Drunk History wél aan die voorwaarden voldoet. Hoe waarderen kijkers het programma en in welke mate identificeren zij zich met de BN’ers? Misschien dat de kijkcijfers ons hier iets over kunnen vertellen? Stichting Kijkonderzoek leert ons hierover dat de aflevering van 6 mei bekeken werd door 55.000 mensen. Naar de aflevering van afgelopen maandag keken 45.000 mensen. We laten deze cijfers voor zich spreken.

Lonneke van Leeuwen & Koen Smit

Wil je meer lezen over de effecten van media op alcoholgebruik? Lees dan de factsheet ‘Zien drinken doet drinken’ of het recent gepubliceerde dossier alcoholreclame en alcoholbeelden in de media.