In gesprek met Denis Wiering: “We moeten een belangrijke switch maken wanneer het gaat om mentale gezondheid binnen gezinnen.”

We zitten midden in de Week van de Mentale Gezondheid. Mentale gezondheid is van belang voor iedereen en in het bijzonder voor Kinderen van Ouders met Psychische Problemen en Kinderen van Ouders met Verslavingsproblemen (KOPP/KOV). Denis Wiering, voorzitter van het Landelijk Platform KOPP/KOV, praat in dit blog over zijn visie.

KOPP/KOV lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van psychische problemen. Met de juiste ondersteuning kan dit worden voorkomen. Al ruim 30 jaar werken preventiewerkers, ervaringsdeskundigen en andere professionals binnen het Landelijk Platform KOPP/KOV met elkaar samen aan de ontwikkeling en verbetering van een passend ondersteuningsaanbod voor deze doelgroep.

In het kader van de Week van de Mentale Gezondheid interviewde Anouk de Gee, projectleider KOPP/KOV, de voorzitter van dit platform, Denis Wiering. In dit blog vertelt hij ons meer over het Landelijk Platform KOPP/KOV en over zijn eigen drijfveren en visie.

Wat is jouw motivatie om je – inmiddels al bijna drie jaar – als voorzitter van het Landelijk Platform KOPP/KOV in te zetten?

“Het is mijn overtuiging dat hoe we omgaan met ouderlijke psychopathologie in relatie tot de kinderen een van de grote misstanden is in onze maatschappij. Preventie en hulp komt onvoldoende op de plekken waar het zou moeten komen. Daarmee koersen we erop af dat kinderen onnodig in vreselijke situaties belanden. Ook in het werk voor mijn eigen onderneming Impactpunt, waar we gemeenten en diverse organisaties helpen bij het maken en aantonen van maatschappelijke impact, zie ik terug dat ouderlijke psychopathologie een enorme invloed heeft op allerlei maatschappelijke problemen. Ik vind dat we dat als maatschappij zouden moeten willen doorbreken. Vanuit mijn rol als voorzitter van het Landelijk Platform KOPP/KOV hoop ik te kunnen bijdragen aan de verandering die daarvoor nodig is.”

“Bij alle maatschappelijke doelen die worden nagestreefd (van goede schoolprestaties tot criminaliteit bestrijden) speelt KOPP/KOV een rol. We kunnen er dus niet omheen om hier aandacht aan te besteden.” – Denis Wiering

Wat is het doel van het Landelijk Platform KOPP/KOV?

“Als Landelijk Platform zorgen we ervoor dat er over dit onderwerp gesproken wordt en dat er aandacht voor is. Dat is op zichzelf al relevant. We richten ons daarbij op drie hoofdlijnen: De eerste is ‘kinderen kunnen voorzien van effectieve preventieve interventies in voldoende mate.’ We zien nu een mismatch tussen wat er nodig is en wat aangeboden wordt. En dat de effectiviteit van de interventies diffuus is.

De tweede hoofdlijn is ‘meer aandacht voor de ouderrol in de volwassen ggz’. Nu wordt de cliënt vooral gezien als individu en niet als ouder. Zo benut je niet alle positieve mogelijkheden in de interactie tussen ouder en kind als het gaat om beschermende factoren.

En de derde is ‘adequate financiering voor KOPP/KOV’. De wijze waarop preventie en zorg momenteel gefinancierd is, weerhoudt partijen van het nemen van hun verantwoordelijkheid. Gemeenten hebben door Rijksbezuinigingen een hyperfocus op jeugdhulpkosten en kijken te weinig naar mogelijke besparingen of opbrengsten door effectieve KOPP/KOV-preventie. En zorgverzekeraars wijzen erop dat jeugdpreventie een gemeentelijke taak is. Terwijl de grootste besparingen uiteindelijk terechtkomen bij de zorgverzekeraar vanwege de zorgkosten die door KOPP/KOV tijdens volwassenheid worden gemaakt. Met als gevolg dat niemand zich verantwoordelijk voelt en zich terugtrekt in het eigen financiële hokje. Dat zorgt voor onnodige individuele en maatschappelijke schade. Een oplossing is gezamenlijk investeren, vanuit een gezamenlijk beeld over het probleem en de oplossing daarvoor. Alleen dan krijg je gezamenlijke impact én gedeelde besparingen.”

“Wat je wil is de intergenerationele overdracht stoppen. Dat kun je doen vanuit één perspectief, maar dat is te weinig voor dit complexe probleem. Je zult alle partijen in alle verschillende stadia nodig hebben om daar een einde aan te maken.” – Denis Wiering

Wat is volgens jou de toegevoegde waarde van het Landelijk Platform KOPP/KOV?

“Het platform telt momenteel ruim 250 leden. Het gaat om een divers gezelschap van mensen vanuit verschillende disciplines en met verschillende kennis en ervaring (bijvoorbeeld professionals vanuit preventie, volwassenenzorg, ervaringsdeskundigen, beleidsmakers en wetenschappers). Omdat je al die mensen bij elkaar hebt, kun je vanuit de verschillende perspectieven met elkaar bezien wat nodig is. Dat levert vaak niet direct een oplossing. Daar is veel meer tijd en gedachtevorming voor nodig. Vanuit de diversiteit van het platform kunnen we wel werken aan gezamenlijke standpunten en een stem laten horen over dit onderwerp. Om zodoende op de langere termijn verandering teweeg te kunnen brengen.”

Welke activiteiten worden er vanuit het Landelijk Platform KOPP/KOV ondernomen?

“We zijn er vooral op gericht een platform te zijn dat ruimte biedt aan de uitwisseling tussen mensen die zich op dit onderwerp bezig houden, in bijeenkomsten en daarbuiten. Twee keer per jaar houden we een landelijke platformbijeenkomst voor alle leden. De eerstvolgende staat gepland op donderdag 2 november 2023. Het doel van deze bijeenkomsten is kennis uitwisselen en van elkaar leren. Daarbij is er altijd aandacht voor de verschillende perspectieven: uitvoering/beleid, wetenschap en ervaringsdeskundigheid.”

“We zorgen ervoor dat nieuwe ontwikkelingen en initiatieven met elkaar uitgewisseld kunnen worden.” – Denis Wiering

Laatst hebben we een bijeenkomst gewijd aan het thema boksen. Dat wordt op sommige plekken ingezet als onderdeel van een KOPP/KOV interventie. Via het platform hebben we het veld breed kunnen informeren dat dit speelt en voor sommige jongeren uit de doelgroep een oplossing zou kunnen zijn. Dat leverde een mooie discussie op over de voordelen, maar ook over mogelijke schaduwkanten en hoe die op te lossen. Er ligt nu een onderzoeksvoorstel van Hogeschool Inholland om hier onderzoek naar te doen, waarbij het Landelijk Platform KOPP/KOV één van de consortiumpartners is.”

Het Landelijk Platform valt onder het Trimbos-instituut. Kun je iets vertellen over de verhouding tussen het platform en het Trimbos-instituut?

“Het Trimbos-instituut faciliteert het Landelijk Platform KOPP/KOV en krijgt daar middelen voor vanuit het ministerie van VWS. Er is geregeld overleg tussen het Trimbos-instituut en het Landelijk Platform over wat er allemaal speelt. In die gesprekken is er enerzijds ruimte om vanuit het platform praktijksignalen door te geven aan het Trimbos en anderzijds kan het platform als klankbord dienen voor nieuwe project- of onderzoeksvoorstellen. Het Trimbos-instituut houdt zich onder andere bezig met het ontwikkelen en onderzoeken van interventies. Als platform kunnen we daar vanuit het perspectief van de praktijk en ervaringsdeskundigheid een diepere laag aan geven en een toets aan de praktijk bieden. Dat werkt voor beide partijen erg prettig om op deze manier elkaars werkzaamheden en doelen te versterken.”

“Ook het Trimbos-instituut zorgt ervoor dat dit onderwerp aandacht krijgt, bijvoorbeeld met mooie publicaties als de Factsheet KOPP/KOV. Dat zou naar mijn mening verplicht leesvoer moeten zijn binnen de jeugdhulp, volwassen ggz en ook in beleidsland (gemeenten).” – Denis Wiering

Heb je nog wensen voor het Landelijk Platform KOPP/KOV?

“Het zou fijn zijn als we wat meer de samenwerking kunnen opzoeken met andere platformen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan groepen die zich met mantelzorg bezig houden, omdat daar ook veel KOPP/KOV bij zit. Ook kan er een bepaalde overlap zijn met de groep kinderen van ouders met een verstandelijke beperking (KOVB), waar we in het verleden wel contact mee hebben gehad. Dit zijn voor ons relevante groepen.

Daarnaast zou het mooi zijn om betrokken te worden bij samenwerkingen rondom (praktijk)pilots en onderzoeken. Dat je alle kennis en kunde die in het platform zit over wat er in de praktijk gebeurt ook echt kunt benutten. Dat kan een samenwerking zijn met wetenschappers, maar het kan ook zeker interessant zijn voor gemeenten om een dergelijke samenwerking met elkaar op te zoeken.”

“Als we meer tijd zouden kunnen maken, dan zou het mooi zijn om concreet met bepaalde opgaven aan de slag te kunnen gaan. Daar kun je dan als geheel platform weer van leren, waardoor heel Nederland er wat aan heeft.” – Denis Wiering

Het is nu de Week van de Mentale Gezondheid. Wat is volgens jou de belangrijkste opgave als het gaat om de mentale gezondheid van KOPP/KOV?

“Dat we ons bewust zijn van wat ouderlijke psychopathologie doet met een kind en vanuit die kennis de goede dingen doen. Er is nu relatief veel aandacht voor risicofactoren. We zijn erg geneigd om kijken naar wat er mis is, en te handelen vanuit het beperken van risico’s. Het is mijn overtuiging dat er een belangrijke switch in denken nodig is, waarin we meer oog krijgen voor wat er goed gaat en veel meer gaan investeren in de versterkende en beschermende factoren. Dat zal uiteindelijk meer lonen, voor de kinderen zelf en voor de maatschappij in termen van zorggebruik en -kosten.

“Heb aandacht voor de beschermende en versterkende factoren bij deze kinderen, zodat het niet nodig is dat kinderen een beroep doen op hulp.” – Denis Wiering

Laat ik als voorbeeld noemen dat staatssecretaris Van Ooijen onlangs ouders opriep hun kinderen niet naar de ggz te sturen, in een poging het beroep op de jeugdzorg te beperken. Op zich is het relevant een maatschappelijke discussie over medicalisering te voeren. Maar als we weten dat KOPP/KOV tot vijf maal vaker een beroep doen op de ggz tijdens hun jeugd, probeer je dan daarop te richten. Zorg voor een samenhangende aanpak uit al die losse potjes van preventie, jeugdhulp, WMO en zorgverzekeraars en investeer aan de voorkant. Dat is naar mijn mening een betere aanpak dan de toegang tot hulp af te sluiten, als zo’n oproep uiteindelijk tot beleid in die richting leidt.“

Wat wil je de lezers van deze blog nog graag meegeven?

“Zoals eerder genoemd: het is belangrijk om met z’n allen vanuit verschillende perspectieven te investeren op dit onderwerp. Om met elkaar te zorgen dat we aandacht hebben en houden voor dit onderwerp en voor deze kinderen. Ik herhaal graag mijn oproep om ons daarbij vooral te richten op meer evenwicht in aandacht tussen risicofactoren enerzijds en versterkende- en beschermende factoren anderzijds.

En tot slot, uiteraard: meld je, gratis en vrijblijvend, aan als lid van het Landelijk Platform KOPP/KOV.”

Meer informatie

Anouk de Gee
Projectleider KOPP/KOV Mentale gezondheid & Preventie