Hoe creëren we meer begrip voor psychische problemen?

‘Als iemand in z’n vinger snijdt of het hoofd stoot, dan pak je thuis de EHBO-koffer. Maar wat doe je als een geliefde, de buurman of je leerling een paniekaanval krijgt?’, schrijft Samen Sterk zonder Stigma. Veel mensen in Nederland komen weleens in aanraking met mensen met psychische problemen. Tegelijkertijd hebben veel mensen met (langdurige) psychische problemen te maken (gehad) met stigma. Ze ondervinden daar nadelige gevolgen van. 

Nederland telt ongeveer 300.000 mensen met ernstige psychische aandoeningen. Hoewel mensen met psychische aandoeningen graag volwaardig willen meedoen in de samenleving, is dit voor veel van hen nog geen vanzelfsprekendheid. Zij krijgen niet alleen te maken met de gevolgen van hun aandoening, maar worden ook geconfronteerd met de afwijzende reacties van de mensen om hen heen. Er bestaan veel vooroordelen over mensen met psychische aandoeningen.

De impact van stigma in cijfers

Tijdens mijn werk als onderzoeker zie ik veel cijfers en percentages voorbij komen over mensen met een psychische kwetsbaarheid. Cijfers die hard maken hoeveel en hoe mensen in deze groep impact ervaren van het bestaande stigma. Zo voelden 3 op de 10 leden van het panel Psychisch Gezien zich in het afgelopen jaar wel eens gediscrimineerd door zijn of haar psychische problemen. Ongeveer de helft heeft ervaring met oneerlijke behandeling bij het zoeken en/of behouden van werk. Deze cijfers maken veel indruk op mij. 

De impact van stigma in het dagelijks leven

Persoonlijke ervaringsverhalen maken nóg meer indruk. Deze verhalen schetsen een beeld van de impact van stigma op iemands dagelijkse leven. Een lid van het panel Psychisch Gezien geeft aan het moeilijk te vinden om met anderen te praten over “psychische dingen, omdat mensen je aan gaan staren van wat moet ik daar nou mee”. Een ander panellid vertelt: “Ik gebruik expres het woord psychose liever niet omdat het te veel negatieve associaties oproept bij mensen”. Weer een ander zegt: “Als ‘het plaatje’ niet klopt, dan is er meteen een oordeel.”

Als ‘het plaatje’ niet klopt, dan is er meteen een oordeel.

Door persoonlijke verhalen wordt duidelijk hoe hardnekkig het probleem is. Je merkt hoe groot de impact is op allerlei levensgebieden en welke worsteling mensen doormaken. Als je open bent, kun je ongemak ervaren bij anderen, die niet weten hoe ze moeten reageren. Je weet niet wat de ander gaat denken. Of iemand anders naar je gaat kijken. Je hebt geen controle over (foute) aannames en veronderstellingen.

Verminderen van vooroordelen

Wat kan helpend zijn? Een panellid vertelt: “Je kan op zijn minst proberen aan te sluiten bij het verhaal van een ander”. Dit sluit aan bij de bevindingen van ons onderzoek naar de cursus Mental Health First Aid (MHFA) waarbij we deelnemers interviewden. De MHFA-cursus helpt mensen om psychisch leed bij anderen in hun omgeving te herkennen, hen te benaderen, te ondersteunen en te verwijzen naar passende hulp. Een belangrijke doelstelling van MHFA is het verminderen van vooroordelen over psychische gezondheidsproblemen. Tijdens de interviews vertelden cursisten dat zij meer begrip hebben gekregen voor (mensen met) psychische problemen en zich meer bewust zijn geworden van de eigen (voor)oordelen. Het onderdeel ‘luisteren zonder oordeel’ bleef goed hangen. Eén van de geïnterviewden lichtte toe: “Wij mensen hebben toch de neiging om heel snel een oordeel klaar te hebben. Dat was ook wel een eyeopener. Laat mensen gewoon praten en vorm geen opinie, hoor gewoon wat mensen als verhaal te vertellen hebben, dat was wel heel belangrijk.”

Je kan op zijn minst proberen aan te sluiten bij het verhaal van een ander.

Krijg inzicht in wat werkt

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor veel taken op het terrein van de zorg en inclusie. Maar hoe ga je concreet aan de slag met inclusie? Onderzoek kan aanknopingspunten bieden voor beleid en inzicht geven in wat werkt. Zo startte kortgeleden een onderzoek naar bewustwordingsbijeenkomsten in de wijk, georganiseerd door Samen Sterk zonder Stigma. Tijdens deze bijeenkomsten wordt informatie gegeven over wat het betekent om een psychische kwetsbaarheid te hebben en hoe (zelf)stigmatisering werkt. Samen met de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) onderzoeken we de impact: wat is de invloed van deze bijeenkomsten op de acceptatie van bewoners met een (psychische) kwetsbaarheid in de wijk? In maart 2022 worden de resultaten hiervan opgeleverd. Wilt u op de hoogte gehouden worden? Stuur een bericht.



Aniek de Lange
Projectmedewerker Jeugd