Wat zijn de effecten van bewegen op de mentale gezondheid?

De wijze waarop een individu zich verhoudt tot zichzelf

Zelfvertrouwen [5-7]

Zelfvertrouwen helpt om lekker in je vel te zitten. Sport en bewegen kunnen een positief effect op je zelfvertrouwen hebben. Zelfvertrouwen bestaat uit verschillende onderdelen, zoals fysieke eigenwaarde en het geloof in eigen kunnen. De effecten van sport en bewegen zijn het grootst op het domein (fysieke) eigenwaarde. Dat is hoeveel iemand denkt zelf waard te zijn, los van de mening van anderen. Door sporten en bewegen leer je bijvoorbeeld nieuwe vaardigheden en krijg je meer gevoel van controle op de specifieke vaardigheden. Een vergroot gevoel van controle kan zorgen voor meer vertrouwen in je eigen lichaam, wat weer effect heeft op het algemene zelfvertrouwen (zie figuur 1).

Figuur 1: Versterken van sport en bewegen en zelfvertrouwen

Niet alle vormen van bewegen leiden automatisch tot meer zelfvertrouwen. Sommige situaties hebben juist het tegenovergestelde effect, bijvoorbeeld wanneer iemand begint aan een nieuwe sport en de vaardigheden nog niet beheerst. Of iemand voelt zich onzeker wanneer het bewegen lastig vol te houden is.

Stressregulatie [5, 8-10]

Bij stress geeft je lichaam stresshormonen af. Sport en bewegen helpen bij het dempen van de stressreactie door het verminderen van het stresshormoon cortisol. Hierdoor herstel je beter van een stressvolle situatie en kun je er in de toekomst beter op reageren. De kans op negatieve gevolgen van chronische stress en op burn-out-klachten neemt  hierdoor af.

Als je stress ervaart, kun je het best matig intensief bewegen (zoals fietsen of stevig wandelen) omdat dat zorgt voor een herstelproces. Te intensieve inspanning kan zorgen voor een extra stressprikkel waardoor je juist nog meer stresshormonen aanmaakt.

Welbevinden en plezier [6, 11]

Sport en bewegen kunnen positieve emoties opleveren, zoals 'plezier' en ‘je goed voelen’ Plezier draagt daarnaast bij aan duurzame gedragsverandering. Uit verschillende onderzoeken blijkt namelijk dat het ervaren van plezier de belangrijkste reden is voor deelname aan sport, zowel bij volwassenen als kinderen. Plezier in bewegen zorgt dus voor meer bewegen, wat weer positieve effecten heeft op mentale gezondheid.

De wijze waarop een individu zich tot anderen verhoudt.

Door sport en bewegen kom je in contact met andere mensen en krijg je de kans om mee te doen in de samenleving. Sport en bewegen, met name in groepsverband, hangen      samen met verbeterde sociale vaardigheden. Je leert over relaties in het algemeen, zoals met trainers en teamgenoten, en over het opbouwen en onderhouden daarvan. Je bent beter in staat om vrienden te maken en je kunt beter samenwerken met teamgenoten [12-15].

De wijze waarop naar mentale gezondheid wordt gekeken en hoe hieraan persoonlijk en in de maatschappij betekenis wordt gegeven. Eén van de bouwstenen is ‘de afwezigheid van psychische klachten’.

Ongeveer een kwart van de volwassenen in Nederland heeft één of meerdere psychische aandoeningen [16].

Sport en bewegen verlagen het risico op verschillende aandoeningen [17,18]:

• Depressie
• Angstklachten en/of burnoutklachten
• Cognitieve achteruitgang zoals dementie
• Bipolaire stoornissen
• Psychose

Voor mensen met psychiatrische aandoeningen (bijvoorbeeld psychose, bipolaire stoornis en depressie) geldt dat bewegen helpt om de mentale gezondheid te verbeteren. Specifiek kan dit leiden tot verbetering van het zelf- en lichaamsbeeld, zelfvertrouwen en sociale verbondenheid [14,15].

Cognitief functioneren gaat om de mentale processen die dagelijks nodig zijn, zoals het      oplossen van problemen. Andere cognitieve functies zijn aandacht, geheugen, het leren van nieuwe dingen en het nemen van beslissingen. Bewegen heeft een positief effect op cognitie, voornamelijk bij jeugd en oudere mensen.

Verschillende onderzoeken laten zien dat bewegen samenhangt met een beter cognitief functioneren en academische uitkomsten bij jonge kinderen. Tijdens het bewegen stroomt er meer bloed door het hele lichaam [2,3,4]. Er gaat dus ook meer bloed naar de hersenen, wat de werking en ontwikkeling van de hersenen stimuleert. Dit draagt bij aan concentratie, leren, creativiteit, het probleemoplossend vermogen en het geheugen [2,3,6,19]

Daarnaast voorkomt en vermindert bewegen cognitieve achteruitgang bij volwassenen en ouderen. Onderzoek laat zien dat lichamelijke activiteit bij ouderen samenhangt met beter cognitief functioneren, specifiek voor moeilijke cognitieve taken (zoals het geheugen en uitvoerende functies, zoals vooruit plannen). Verder laat onderzoek zien dat hoge niveaus van lichamelijke activiteit samenhangen met een lagere kans op cognitieve achteruitgang en dementie [2,3,5].