Zo bereiken we dat nóg minder vrouwen roken rondom hun zwangerschap

Duizenden zorgverleners hebben zich ingezet voor een rookvrije start

Deze prachtige gezondheidswinst is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Sinds 2016 werken zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor (ongeboren) kinderen samen om roken vóór, tijdens en na de zwangerschap terug te dringen. Deze samenwerking wordt gecoördineerd vanuit de Taskforce Rookvrije Start. Dankzij de campagnes, vele bijeenkomsten en trainingen van de Taskforce zijn Verloskundig Samenwerkingsverbanden, JGZ-organisaties en lokale coalities van Kansrijke Start aan de slag gegaan met het ontwikkelen van stoppen-met-rokenbeleid. Daarnaast biedt Rookvrije Start scholing aan over het voeren van gesprekken over stoppen met roken. De afgelopen jaren hebben duizenden zorgverleners in de geboorte- en jeugdgezondheidszorg deze scholing gevolgd. Ook doorverwijzen naar stophulp is makkelijker gemaakt voor zorgverleners. Zij kunnen eenvoudig verwijzen naar de effectieve telefonische stoppen-met-rokencoaching ‘Rookvrije Ouders’. Heel veel mooie ontwikkelingen dus. Maar we zijn er nog niet.

Meer aandacht nodig voor de fase vóór de zwangerschap en partners

Ten eerste is er nog veel winst te behalen in de fase vóór de zwangerschap, de preconceptiefase. We weten dat de meeste vrouwen die rondom de zwangerschap stoppen met roken dit doen na een positieve zwangerschapstest. Het lukt deze vrouwen dus om te stoppen en ze doen dat voor hun kind. Maar weten ze ook dat hun kind in die eerste prille weken al een verhoogd risico loopt op aangeboren afwijkingen, vroeggeboorte en wiegendood? Inzet van zorgverleners is nodig om stellen met een kinderwens uit te leggen dat zij het beste vóór de zwangerschap kunnen stoppen met roken.

Ten tweede is er veel winst te behalen bij de partners van de (aanstaande) zwangeren of jonge ouder. Ondanks dat er steeds minder partners roken rondom de zwangerschap, zijn er nog steeds veel partners zijn die dit wél doen. In 2016 rookte maar liefst 26% van de partners tijdens de zwangerschap en in 2023 was dit nog 24%. Na de zwangerschap was dat respectievelijk 25% en 20%. Als meer partners stoppen met roken, wordt het voor vrouwen makkelijker om rookvrij zwanger te worden en blijven. Maar nog belangrijker: we weten steeds meer over de directe gevolgen van het roken door partners op de gezondheid van het kind. Zo hebben kinderen van moeders die niet roken en partners die wel roken, ook een verhoogd risico op een aantal aangeboren afwijkingen en doodgeboorte. Meer partners ondersteunen bij stoppen met roken kan directe gezondheidswinst opleveren voor kinderen en zal mogelijk ook samengaan met een verdere daling van het rookgedrag van de vrouwen zelf.

Het begin is er

De Taskforce Rookvrije Start is blij dat steeds minder vrouwen roken rondom hun zwangerschap. Dit zorgt voor een rookvrije start voor veel kinderen. Vanaf het prille begin wanneer de cellen na de bevruchting delen en wanneer de organen van het embryo zich in de eerste weken vormen. In de maanden daarna wanneer de hersenen en longen zich verder ontwikkelen. Een rookvrije omgeving wanneer de kinderen na de geboorte in hun wiegje liggen, gaan kruipen, in de armen worden genomen en met hun mond voorwerpen gaan verkennen. En een rookvrij voorbeeld wanneer kinderen opgroeien en hun ouders zien.

Het begin is er. Maar we zijn er nog niet. De Taskforce gaat door zodat íeder kind een rookvrije start krijgt.

Auteur: gynaecoloog Clasien van der Houwen, voorzitter Taskforce Rookvrije Start 

De Taskforce Rookvrije Start is een samenwerking tussen vertegenwoordigers van de professionals die te maken hebben met (toekomstige) ouders die roken. Het gaat om fertiliteitsartsen, verloskundigen, gynaecologen, kraamverzorgenden, verslavingsartsen, huisartsen, jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen, kinderartsen en stoppen-met-rokencoaches. Ondersteund door College Perinatale Zorg, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Trimbos-instituut zet de Taskforce Rookvrije Start zich in om meer (toekomstige) ouders te laten stoppen met roken en rookvrij te blijven. De Taskforce bevordert multidisciplinaire zorg, agendeert het onderwerp en verbetert kennis van professionals en publiek.

Meer informatie

• Gezond zwanger: kennispunt voor geboortezorgprofessionals
• Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2023
• Monitor Mentale Gezondheid en Zwangerschap 2023