Wees scherp op invloed vanuit de tabaksindustrie

11 november 2025

De tabakslobby mag geen invloed uitoefenen op het beleid in Nederland. Maar lukt dat ook echt? Houdt de overheid de tabakslobby voldoende op afstand? Dat onderzoeken we regelmatig. Het nieuwste rapport is nu uit. Het is belangrijk voor politici om te weten welke maatregelen er zijn om de tabaksindustrie buiten de deur te houden, geeft programmahoofd Tabaksontmoediging Marc Willemsen in dit blog aan.

Er is ook nog werk aan de winkel: de transparantieregels moeten gelden voor het hele parlement. Zo kunnen we voorkomen dat de tabakslobby invloed krijgt op het tabaksbeleid.

Hoe goed houdt de overheid tabakslobby buiten de deur?

Steeds meer landen onderzoeken regelmatig hoe de overheid de tabakslobby buiten de deur weet te houden. Nederland deed voor de vierde keer mee aan de internationale Tobacco Industry Interference Index. Met dit onderzoek krijgen we een beeld van wat de overheid doet en wat beter kan om invloed van de tabaksindustrie te voorkomen. We kijken ook hoe goed de overheid zich houdt aan artikel 5.3 van het FCTC-verdrag. Van alle landen die meedoen, staat Nederland op de 4e plek. Dit betekent dat de Nederlandse overheid de tabakslobby beter weet te weren dan andere landen. Toch is het belangrijk om scherp te blijven.

Politiek: houd de tabakslobby buiten de deur

Nu de verkiezingen net voorbij zijn, is het belangrijk dat nieuwe politici weten welke maatregelen er al zijn. In Nederland mag de overheid alleen contact hebben met de tabaksindustrie als dit echt nodig is voor het uitvoeren van wetten en regels. De overheid moet dit contact vastleggen in een transparantieregister. Daarin staan alle contacten met de tabaksindustrie. Ondanks de maatregelen die er zijn, zijn er ook een paar verbeterpunten.

Beperk samenwerking Douane

Twee punten die we al eerder noemden, zijn nog niet verbeterd: 1. de Douane moet de samenwerking met de industrie beperken 2. het transparantieregister moet beter worden gebruikt. De Douane werkt samen met de tabaksindustrie om smokkel en fraude van tabaksproducten tegen te gaan. De Douane valt onder het ministerie van Financiën dat ook verantwoordelijk is voor het accijnsbeleid. Daardoor is er een risico dat de industrie invloed kan hebben op dit beleid.

Verbeter het transparantieregister

Het is natuurlijk goed dat Nederland een transparantieregister heeft. Maar soms duurt het lang voordat documenten erin worden gezet. Als informatie sneller wordt toegevoegd, is beter te zien of de industrie invloed heeft gehad op beleid. Daarom is het belangrijk dat er duidelijke regels komen over hoe vaak het register moet worden bijgewerkt.

Breid de transparantieregels uit naar het parlement

In Nederland is het parlement niet gebonden aan artikel 5.3. van het FCTC-verdrag, omdat zij geen deel zijn van de regering. Omdat er bewijs is gevonden dat er contact was tussen een parlementslid en de tabakslobby, doen we dit jaar een nieuwe aanbeveling: laat de transparantieregels ook gelden voor parlementsleden. Het Presidium van de Kamer beslist hierover. Deze aanbeveling past bij de wens van een deel van de Kamer om een lobbyregister in te voeren. Dat zorgt voor meer openheid over contacten tussen lobbyisten en politici.

Over de Tobacco Industry Interference Index

In 2003 tekende Nederland het WHO-Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging. Daarin staat dat de overheid afstand moet houden van de tabaksindustrie bij het maken van tabakswetgeving en -beleid. De Tobacco Industry Interference Index onderzoekt of dat goed lukt. Er wordt gekeken of de overheid alleen contact heeft met de tabaksindustrie als dat echt nodig is. Het rapport is onderdeel van de Global Tobacco Industry interference index. Hier doen 100 landen aan mee. Wereldwijd staat Nederland op de 4e plek.