Dichterbij rookvrij ouderschap: wat coaching op locatie kan betekenen

Maar wat gebeurt er als we die hulp voor deze mensen dichterbij brengen? Dat onderzochten het Trimbos-instituut en GGD Zuid-Limburg in de pilot ‘Stoppen-met-rokencoach op locatie’. De hulp werd letterlijk naar de ouders toe gebracht: de coach voerde niet alleen telefonische gesprekken, maar ook face-to-face gesprekken op een laagdrempelige locatie bij hen in de buurt. Denk bijvoorbeeld aan het consultatiebureau of de lokale bibliotheek. De centrale vraag: In hoeverre zorgt het aanbieden van coaching op locatie voor een betere en meer toegankelijke stoppen-met-rokenzorg (SMR-zorg) voor (toekomstige) ouders in een kwetsbare situatie?

Coaching dichtbij huis

In de pilot werd samengewerkt met vier lokale coalities Kansrijke Start, waarin medisch en sociaal domein samenkomen. (Toekomstige) ouders konden deelnemen aan stoppen-met-roken coaching op locatie, door een coach die gespecialiseerd is in het begeleiden van deze doelgroep. Professionals in de betreffende gemeenten werden door de GGD Zuid-Limburg op verschillende manieren geïnformeerd en ondersteund, zodat zij (toekomstige) ouders warm konden verwijzen naar de stoppen-met-rokencoach.

De pilot liep van januari t/m juni 2025. In die periode startten 11 deelnemers, na een kennismakingsgesprek, met de gespecialiseerde stoppen-met-rokencoaching. De deelnemers werden in minimaal zes gesprekken begeleid bij hun stoppoging.

Ik vond de gesprekken met de coach heel fijn, ze stelde me echt op mijn gemak. Ik vond naar de coach toegaan op locatie ook een fijne optie, hoewel soms ook wel zwaar in verband met de buik.” – deelneemster (lachend)

Zowel de deelnemers als de coach gaven aan dat de gesprekken op locatie meerwaarde hebben. De deelnemers vonden het fijn dat de afspraken in de buurt waren, omdat dit het contact persoonlijker en laagdrempeliger maakte. Ook de coach was positief, omdat ze zo nog beter kon aansluiten bij de belevingswereld van de deelnemers.

Als je tegenover elkaar zit – in elkaars “aura” om het maar zo te zeggen – dan zie je toch meer wie je tegenover je hebt, wie de mens achter de roker is.” – stoppen-met-rokencoach

De professional aan zet

Ongeveer de helft van de deelnemers kwam binnen via een warme verwijzing, waarbij de professional de cliënt – na toestemming – zelf aanmeldde voor de coaching. De stoppen-met-rokencoach gaf vervolgens – met weer toestemming van de deelnemer – een terugkoppeling aan de verwijzer, zodat deze op de hoogte bleef van het proces.

Er zijn professionals geweest die meermaals warm verwezen hebben. Dat verliep heel goed en verwijzing werd snel opgepakt. Ze vonden het ook fijn om een terugkoppeling te krijgen” – stoppen-met-rokencoach

Deelnemers werden voornamelijk verwezen door professionals uit het medisch domein. Voor professionals in het sociaal domein maakt onder andere de complexe problematiek het lastig om stoppen met roken/vapen prioriteit te geven. Juist voor deze professionals is afstemming over de werkwijze extra van belang, om te zorgen dat het goed aansluit op hun alledaagse praktijk en ze ook daadwerkelijk gebruikmaken van de verwijsmogelijkheid.

Ik vond de gesprekken met de coach heel fijn, ze stelde me echt op mijn gemak. Ik vond naar de coach toegaan op locatie ook een fijne optie, hoewel soms ook wel zwaar in verband met de buik.” – deelneemster (lachend)

Belang van samenwerking voor SMR-zorg

Voorafgaand aan en tijdens de pilot werd er veel geïnvesteerd in werving en informatievoorziening. De GGD verstuurde mails en informeerde professionals over de verwijsmogelijkheden tijdens bijeenkomsten van de lokale coalities Kansrijke Start. Ook konden professionals een e-learning volgen over hoe je roken bespreekbaar maakt. Professionals gaven aan zo voldoende informatie te hebben ontvangen om ouders te informeren en te verwijzen.

Toch bleef er wat onduidelijkheid bestaan over de rol van de coach. Zo zijn huisartsen en praktijkondersteuners soms ook opgeleid om te begeleiden bij stoppen met roken, wat in sommige gevallen voor verwarring zorgde met betrekking tot de reden van verwijzen naar een externe coach. Voor hen was niet duidelijk dat de externe coach gespecialiseerd was in het coachen van wensouders en zwangere vrouwen, en daarmee een aanvulling was op de eigen interventies.

Ook gaven professionals uit het medisch domein aan dat collega’s en teams niet altijd volledig meegenomen waren in de pilot, waardoor er twijfel bestaat of iedereen op de hoogte is van de beschikbare middelen en de mogelijkheid om een stoppen-met-rokencoach in te schakelen. Hierbij werd benoemd dat er binnen organisaties nog ruimte zou zijn om teams meer mee te nemen in de mogelijkheden.

Ik denk dat het goed was geweest als de gespecialiseerde coach ook even genoemd was bij mijn collega’s die stoppen-met-rokenscholing hebben gevolgd. Dan heb je een compleet beeld, want nu hebben we eigenlijk allebei een stukje en er zit overlap in, maar wij kennen niet elkaars hele plaatje” – professional

Herhaling van de werkwijze en betrokkenheid van de professionals zijn essentieel. Voor een succesvolle implementatie is het belangrijk dat binnen iedere organisatie iemand het belang van de interventie ziet en zich daar actief voor inzet. Zo’n interne ambassadeur kan collega’s enthousiasmeren, het onderwerp levend houden en bijdragen aan draagvlak binnen het team. Zo blijft stoppen met roken/vapen een onderdeel van de dagelijkse zorgpraktijk, in plaats van een losstaand thema.

Eerste resultaten zijn hoopvol

De ervaringen uit deze pilot bieden waardevolle aanknopingspunten voor het bereiken van (toekomstige) ouders in een kwetsbare positie: het lijkt de drempel voor deelname te verlagen en versterkt het persoonlijke contact. Cruciaal daarbij zijn de betrokkenheid van de professional en een sterke samenwerking binnen en tussen organisaties, over de domeinen heen. Met blijvende aandacht en interne ambassadeurs zou deze werkwijze uit kunnen groeien tot een duurzaam onderdeel van de dagelijkse praktijk!

Ga je ook aan de slag voor een rookvrije start? Kijk voor informatie, materialen en scholing op gezondestart.nl.

Over de pilot

GGD Zuid-Limburg is in 2024 met een subsidie van KWF Kankerbestrijding een project gestart met als doel om de implementatie van de Rookvrije Start te versterken. Het Trimbos-instituut en de landelijke Taskforce Rookvrije Start ondersteunen GGD Zuid-Limburg bij dit project met onder andere de uitvoering van de pilot ‘Stoppen-met-roken coach op locatie’. Vanwege de korte periode waarin de pilot heeft plaatgevonden, zet de GGD Zuid-Limburg de huidige werkwijze voort, zodat het meer inzichten kan opdoen over de bijdrage van een coach op locatie aan meer toegankelijke en passende stoppen-met-roken zorg voor (toekomstige) ouders in een kwetsbare positie.