Blog |

Van peukentapijt tot plastic soep

van-peukentapijt-tot-plastic-soep

Sigarettenfilters zijn wereldwijd de grootste bron van zwervend microplastic. Op 3 juli treedt de Europese Single-Use Plastics richtlijn (SUP-richtlijn) in werking. De richtlijn beoogt een vermindering van wegwerpplastic en zet aan tot het inzamelen van recyclebaar plastic. Arts-epidemioloog Esther Croes maakt zich in deze blog zorgen over sigarettenfilters, want elke peuk beschadigt de natuur.

4.500.000.000.000 peuken per jaar op de grond

Wat hebben het strand, een parkeerplaats, de rand van het ziekenhuisterrein, een stadsbankje, bushokje, populaire vissersplek en de ingang van de supermarkt gemeen? De grond is er bezaaid met peuken, een peukentapijt. Erg? Ja, dat kan je wel zo stellen. Wereldwijd komen naar schatting jaarlijks zo’n 4,5 biljoen (12 nullen) sigarettenfilters op de grond terecht.

Microplastics in peuken …

Sigarettenfilters zijn niet van watten of katoen, zoals vaak  wordt gedacht. Ze zijn gemaakt van het niet-biologisch afbreekbare celluloseacetaat. Een plastic dus. Afbraak van een sigarettenfilter in de natuur kost 7 tot 14 jaar waarbij de filter uit elkaar valt in microplastics, plasticdeeltjes kleiner dan 5 mm. Die deeltjes vervuilen zeeën en oceanen en vergiftigen zeeschildpadden, zeehonden, vogels, vissen en schaaldieren. Tot in de diepzee worden microplastics in het sediment aangetroffen.

… en schadelijke chemicaliën

De plastic soep op zich is al een ernstig milieuprobleem, maar tijdens de afbraak van een sigarettenfilter komen ook de giftige stoffen vrij die zich daarin tijdens het roken hebben opgehoopt. Teer (een mengsel van vele chemicaliën) bevat onder andere arseen (rattengif) en lood (dat de hersenontwikkeling van kinderen schaadt). Nicotine heeft in zeer lage concentraties al een dodelijk effect op bodem- en vooral waterleven. Niet voor niets hangen op zeeschepen van een Nederlands baggerbedrijf waarschuwingen om geen peuken in zee te gooien. Ook dichter bij huis dreigen de gezondheidsgevaren. Zelfs bij een lage peukenvervuiling van de moestuin bevatten kruiden als basilicum en munt gehalten aan nicotine die (ver) boven de aanvaardbare waarde liggen. Zo komen we de microplastics en chemicaliën weer tegen in de menselijke voedselketen.

Single-use plastic richtlijn

Logische stap dus om op Europees niveau beleid in te voeren. De SUP-richtlijn beperkt zich overigens niet tot sigaretten, maar legt ook het gebruik van wattenstaafjes, plastic wegwerpbestek, borden, rietjes en roerstaafjes, ballonnen en ballonstokjes, afhaalvoedselverpakking, afhaaldrinkbekers, plastic zakken, en snoep- en chipsverpakkingen aan banden. Het zijn de  producten die het vaakst eindigen als zwerfafval op Europese stranden. Sommige worden direct verboden, zoals wattenstaafjes, ballonstokjes, rietjes en plastic wegwerpbestek; andere krijgen een milieuboodschap (een stervende zeeschildpad) op de verpakking. De producent van producten die niet verboden worden, krijgt over enkele jaren een grotere verantwoordelijkheid voor het inzamelen en opruimen van het (zwerf)afval.

En wat gebeurt er met de peuk?

Op pakjes sigaretten die vanaf 3 juli 2021 geproduceerd worden moet de stervende zeeschildpad zichtbaar zijn. Voorlopig zal deze maatregel voor de consument nog weinig veranderen omdat verkopers voorraden bestaande verpakkingen eerst kunnen opmaken. Over anderhalf jaar zijn tabaksfabrikanten verplicht een bijdrage te leveren aan consumentenbewustwording van de milieuvervuiling door hun producten; én aan het opruimen daarvan. Ondertussen geeft de Nederlandse overheid drie tips aan de consument van alle soorten wegwerpplastics: kijk of je het gebruik kunt reduceren (heb je het product echt nodig?), kan je het hergebruiken, of is het te recyclen? Voor sigaretten is alleen optie 1 van toepassing. Dus als je (wel eens) rookt, vraag jezelf dan af: heb ik dit echt nodig? Want stoppen met roken is goed voor de gezondheid èn goed voor het milieu. Manieren om effectief te stoppen staan op de website ikstopnu.nl en advies wordt persoonlijk gegeven door de medewerkers van de Stoplijn (0800-1995).


Waarschuwing bij een Nederlands baggerbedrijf om geen peuken in zee te gooien.
En voor wie ondanks alle nadelen een sigaret nog steeds als ‘beste vriend’ beschouwt, en zeker voor alle vissers en andere natuurliefhebbers die met elke peuk in het water de lol voor vissen en andere waterdieren een stukje minder maken: gun je beste vriend een waardiger einde. Laat hem niet achteloos achter op de grond om langzaam af te breken. Want élke achtergelaten peuk beschadigt de natuur nog tien jaar lang.
Esther Croes
Arts-epidemioloog Tabak