Dag van de Mantelzorg: familiebetrokkenheid in verpleeghuis is onmisbaar

dag-van-de-mantelzorg-familiebetrokkenheid-in-verpleeghuis-is-onmisbaar

Vandaag is het de ‘Dag van de Mantelzorg’. Een landelijk initiatief van MantelzorgNL om mensen die het hele jaar voor een ander zorgen in het zonnetje te zetten. Wij spreken onze waardering uit voor alle mantelzorgers en familieleden die hun uiterste best doen om goede zorg te bieden aan kwetsbare mensen in onze samenleving. Hoe gaat het met mantelzorgers die zorg dragen voor iemand uit een verpleeghuis, tijdens de coronacrisis? Wij vroegen het een leidinggevende en een mantelzorger, verbonden aan een verpleeghuis in regio Utrecht.

Tweede coronagolf: impact op personeel in verpleeghuis

Ook de tweede coronagolf raakt de verpleeghuizen erg hard. Ze kampen met personeelstekorten, maar zorg afschalen zoals in de ziekenhuizen is voor verpleeghuizen onmogelijk. Veel zorgorganisaties die voor de zomer buiten schot zijn gebleven, moeten nu alle zeilen bij zetten om een corona-uitbraak het hoofd te bieden. Echter is er een groot verschil ten opzichte van de eerste golf in het voorjaar: er is geen bezoekverbod voor familieleden. In eerdere blogs beschreven we de impact van het coronavirus op bewoners, mantelzorgers* en zorgprofessionals, en de rol van leidinggevenden hierin. Waar tussen maart en mei mantelzorgers hun dierbaren niet mochten bezoeken in het verpleeghuis, is dat nu, met verplichte registratie en soms vooraf bepaalde bezoektijden, al enige tijd weer mogelijk. Tegelijkertijd wordt het voor verpleeghuizen steeds moeilijker om voldoende personeel in te zetten.

Vrees voor overbelaste zorgmedewerkers

Voor veel verpleeghuizen is het een grote uitdaging om de roosters rond te krijgen. Veel medewerkers wachten op een testuitslag, zitten in quarantaine of zijn ziek. Volgens branchevereniging Actiz stijgt het ziekteverzuim landelijk naar gemiddeld zo’n 10%. Een zorgmanager van een verpleeghuis uit regio Utrecht, waar momenteel een corona-uitbraak heerst, geeft aan gebruik te maken van uitzendkrachten en gedetacheerden. Toch is er nog onvoldoende personeel waardoor het verlenen van goede zorg voor ouderen in het gedrang komt. Samen met de onzekerheid over hoe lang het coronavirus nog zal rondwaren, rijst de vraag bij zorgorganisaties hoe lang het personeel dit nog vol kan houden. Men vreest voor overbelaste zorgmedewerkers.

Familiebetrokkenheid van groot belang

Verpleeghuizen zoeken daarom naar manieren om goede zorg voor ouderen te kunnen (blijven) waarborgen. We weten dat de betrokkenheid van familieleden in het verpleeghuis ten goede kan komen aan het leveren van persoonsgerichte zorg, doordat zij de bewoner en zijn/haar levensverhaal, persoonlijkheid, voorkeuren en behoeften goed kent. Dit draagt vervolgens weer bij aan een betere kwaliteit van zorg. In eerder onderzoek over de gevolgen van coronamaatregelen in zorginstellingen, zagen we dan ook dat het niet op bezoek kunnen gaan bij naasten een grote impact had op familieleden en bewoners. Hoe is dat nu bezoek weer is toegestaan?

In een uitzending van EenVandaag wordt het belang van familiebetrokkenheid voor het welzijn van bewoners in coronatijd ook onderschreven. Door familieleden in te zetten voor niet zorg-gerelateerde taken, zoals koken, wandelen of een bed opmaken, wordt de zorg ontlast. Sinds het afschaffen van het bezoekverbod, werkt een verpleeghuis in regio Utrecht met bezoektijden. Dit maakt mogelijk dat er familieleden van bewoners ingezet kunnen worden wanneer het aantal zorgmedewerkers en bewoners met COVID19 stijgt. In dit geval werd er gevraagd om de zorg te ondersteunen tijdens de maaltijden. De volgende dag stonden er meer familieleden dan verwacht, klaar om te helpen. Sommigen komen alleen voor maaltijden, anderen blijven wat langer om hun familielid gezelschap te houden. Tegelijkertijd zien we dat er ook nog angst heerst om zelf besmet te raken met het coronavirus, ondanks dat er voldoende beschermingsmiddelen zijn. Aldus een zorgmanager van een verpleeghuis in regio Utrecht.

Van aankleedstraat tot hygiëne-expert

Twee familieleden van een bewoonster uit het verpleeghuis in regio Utrecht vertellen dat, sinds de vraag om hulp vanwege de corona-uitbraak, elke dag een van hen op bezoek gaat om hun (schoon)moeder te helpen bij het eten. Ze hadden eerst het gevoel te weinig geïnformeerd te zijn over het aantal besmettingen op locatie, mogelijk vanwege privacy. Maar zij zien nu dat het goed geregeld is qua veiligheid: er is een ‘aankleedstraat’ ingericht voor beschermingsmiddelen en er is een hygiëne-expert bij betrokken.

De familieleden uit regio Utrecht geven aan dat zij voorheen alleen op bezoek kwamen bij hun (schoon)moeder voor gezelschap, en nu dus ook om de zorg te ondersteunen. Over de afgelopen 12 jaar zagen we in ‘De Monitor Woonvormen Dementie’ een toename van de familiebetrokkenheid bij de algemene gang van zaken in het verpleeghuis. Dit betekent dus niet alleen dat familieleden bij hun naasten op bezoek komen, maar dat zij bijvoorbeeld ook helpen met het inschenken van koffie of thee voor andere bewoners, bij maaltijden of gemeenschappelijke activiteiten. Binnenkort verschijnt een rapport met de meest recente bevindingen van dit onderzoek.

Aandacht voor communicatie

De betrokkenheid van familieleden leidt, naast alle positieve effecten, ook wel eens tot wrijvingen in de communicatie met zorgmedewerkers. Waar familieleden vanuit het perspectief van hun eigen naaste kijken, hebben zorgmedewerkers te maken met een grotere groep bewoners en proberen ze tegemoet te komen aan al hun (zorg)behoeften. Regelmatig horen we van zorgmedewerkers dat communicatie met mantelzorgers niet altijd eenvoudig is. Ook de mantelzorgers in het verpleeghuis in de regio Utrecht bevestigen dat de communicatie met zorgmedewerkers niet altijd verloopt zoals gewenst. Een duidelijke visie van het zorgmanagement op hoe om te gaan met familiebetrokkenheid, zorgt voor een betere samenwerking, en dus heldere communicatie tussen zorgmedewerker en mantelzorger. De taken en verantwoordelijkheden kunnen zo goed afgebakend worden.

Erkenning en ondersteuning blijven geven in de toekomst

Door het bezoekverbod is nog eens extra aan het licht gekomen hoe belangrijk het voor bewoners is dat zij in contact kunnen blijven met hun familie en vrienden. Ondanks dat mantelzorg een enorme belasting kan zijn, blijft ook voor familie en vrienden het contact met hun naaste zeer van belang. Het voorbeeld van het verpleeghuis uit regio Utrecht onderschrijft dat mantelzorgers en familieleden in sommige gevallen zelfs onmisbaar zijn om goede kwaliteit van zorg te kunnen blijven bieden. Door de veranderde familiebetrokkenheid tijdens de coronacrisis zijn zorgmanagers en mantelzorgers hier misschien ook anders tegen aan gaan kijken. Mogelijk zullen ze na de coronacrisis de familiebetrokkenheid anders vorm gaan geven door de ervaringen die ze nu op hebben gedaan. In de toekomst is het van belang de bijzondere positie die familieleden hebben in het verpleeghuis te (blijven) erkennen en ervoor te zorgen dat zij zelf ook de (psychosociale) ondersteuning ontvangen die zij nodig hebben. Op deze manier, in samenwerking met de zorgmedewerkers, kan goede zorg aan bewoners worden blijven geboden. Zelfs ten tijde van een crisis.

*De termen mantelzorgers en familieleden gebruiken wij in dit blog door elkaar. Wij doelen in dit blog voornamelijk op familie en vrienden van bewoners.

Met dank aan de zorgmanager en familieleden die geïnterviewd zijn voor dit blog.

Auteurs: Suzanne Berlang, Marleen Prins en Henriëtte van der Roest

Dossier Ouderen

 

Dossier Dementie

 

Dossier Mantelzorg

 

Monitor Woon- vormen Dementie

 

Suzanne Berlang
Projectmedewerker A