Rapport: Framing van alcoholgebruik, gerelateerde (gezondheids)schade en preventiebeleid door belanghebbenden bij de alcoholindustrie

Onderzoekers van het Amsterdam UMC hebben een kwalitatieve analyse uitgevoerd naar framing van alcoholgebruik, gerelateerde (gezondheids)schade en preventiebeleid door belanghebbenden bij de Nederlandse alcoholindustrie.

In totaal analyseerden zij 41 nationale krantenartikelen en 17 overheidsdocumenten uit de periode 2014 tot 2024. Hiervoor gebruikten ze wetenschappelijke raamwerken over marketing en beleidsframing. De artikelen en documenten zijn onderzocht op hoe alcoholgebruik, gerelateerde (gezondheids)schade en preventiebeleid worden neergezet, welke argumenten er worden gebruikt en welke onderliggende gevoelens worden benadrukt. Er is gekeken naar verschillen in communicatie ‘voor de schermen’ (openbare krantenartikelen) en ‘achter de schermen’ (overheidsdocumenten gericht op beleid).

Uit dit onderzoek blijkt dat belanghebbenden bij de alcoholindustrie alcohol in krantenartikelen (voor de schermen) vooral positief neerzetten. Hierbij leggen zij de nadruk op traditie, innovatie en gezelligheid. De belanghebbenden presenteren zichzelf als verantwoordelijk en maatschappelijk betrokken. Gezondheidsschade en preventiebeleid worden bijna niet genoemd.

In de overheidsdocumenten (achter de schermen) gebruiken de belanghebbenden bij de alcoholindustrie verschillende manieren van framing die bekend zijn uit de wetenschappelijke literatuur. Hieronder vallen het afzwakken van (gezondheids)schade, het framen van preventiebeleid als niet effectief of onrealistisch en het ter discussie stellen van de legitimiteit van publieke gezondheidsinstanties. Belanghebbenden van de alcoholindustrie presenteren problematisch alcoholgebruik in overheidsdocumenten als een individueel probleem van een kleine risicogroep, waarvoor zij vrijwillige zelfregulering een ‘goede oplossing’ noemen.

De onderzoekers concluderen dat belanghebbenden bij de alcoholindustrie voor en achter de schermen verschillende frames hanteren. Voor de schermen zijn ze vooral gericht op het behouden van maatschappelijk draagvlak voor alcohol en de alcoholindustrie. Achter de schermen sturen zij vooral aan op strategieën voor het voorkomen van gezondheids-beschermend beleid. Deze bevindingen sluiten aan bij eerder onderzoek dat liet zien dat betrokkenheid van de alcoholindustrie bij beleidsvorming daadkrachtig preventiebeleid in de weg staat.

Van den Heuvel, F., Dijkstra, C., Hagenaars, L. (2025) Framing van alcoholgebruik, gerelateerde (gezondheids)schade en preventiebeleid door belanghebbenden bij de alcoholindustrie. Welke argumenten worden voor en achter de schermen gebruikt? Amsterdam UMC.

Meer lezen over dit onderwerp: 

• Positief vóór de schermen, twijfel zaaien achter de schermen – zo werkt de alcohollobby – NRC 

• Preventieakkoord Problematisch Alcoholgebruik – Expertisecentrum Alcohol 

• Alcoholbeleid en wetgeving – Expertisecentrum Alcohol