Helder op School voor het mbo

Helder op School helpt onderwijsinstellingen aandacht te besteden aan roken, alcohol, drugs en (te veel) gamen. Verbeter uw beleid, ga aan de slag met kant-en-klare lespakketten, krijg ondersteuning bij signaleren en leer meer over de omgevingsfactoren die studenten beïnvloeden.

Beleid

Helder op School ondersteunt u bij het opstellen van een goed beleid op het gebied van alcohol, tabak, drugs en gamen op en rond de onderwijsinstelling. Dit beleid is onderdeel van het bredere beleid van de onderwijsinstelling.

Hoe dit beleid wordt uitgevoerd, legt u vast in een reglement, waarin in elk geval de volgende zaken duidelijk beschreven staan.

  • Welke regels zijn er, voor wie gelden ze en welke uitzonderingen worden er gemaakt.
  • Hoe worden de regels gehandhaafd en welke sancties staan er op overtredingen.
  • Welke maatregelen worden genomen, zoals een rookvrij schoolterrein of alcohol- en drugsvrije feesten.
  • Hoe communiceert u over beleid en regels met medewerkers, studenten en hun ouders, zodat iedereen van de afspraken op de hoogte is.

Bekijk een voorbeeld van een reglement voor middelengebruik.

Voor preventiewerkers

U werkt als preventiewerker bij een GGD of instelling voor verslavingszorg en u begeleidt scholen bij het implementeren van Helder op School. Bekijk informatie en tools die u daarbij ondersteunen.

Doelstelling

Een aanzet maken om roken, overmatig alcohol- en drugsgebruik door jongeren te voorkomen, te beperken en te verminderen en stimuleren dat jongeren op gezonde en verantwoorde wijze met games en sociale media omgaan en voorkomen dat de balans tussen schermgebruik en andere activiteiten verstoord raakt.

Helder op School adviseert een middelenvrij beleid, waarin gestreefd wordt naar een onderwijsinstelling waar niet gerookt of gedronken wordt, waar geen drugs worden gebruikt en waar niet overmatig gegamed wordt. Het uitgangspunt is dat een onderwijsinstelling voor studenten een veilige en pedagogisch verantwoorde omgeving moet zijn.

We benadrukken dat het lastig kan zijn dit doel meteen 100% te behalen,
maar het is goed als het gesprek op gang komt en er meer bewustzijn ontstaat van de gevolgen en van het belang.

Ondersteuning

Helder op School kan u begeleiden bij het opstellen van beleid en regels en u adviseren hoe u op school het gesprek hierover aangaat en draagvlak creëert. Hoe gaat u bijvoorbeeld om met alcoholgebruik op schoolfeesten? Gelden de regels alleen voor de studenten of ook voor medewerkers en bezoekers?
Wat doet u als er gedeald wordt en hoe benadert u studenten waarvan u vermoedt dat ze door blowen in de problemen komen? Welke voorlichting biedt u de studenten aan en hoe worden nieuwe studenten en medewerkers geïnformeerd? U krijgt advies van een preventiewerker van de ggd of een instelling voor verslavingszorg, die ervaring heeft opgedaan bij andere onderwijsinstellingen.

Meer weten? Neem contact op met de preventiewerker die binnen uw instelling actief is. Nog geen preventiewerker actief? Klik op onderstaande button voor contactgegevens in uw buurt.

Aandachtspunten

Voor een goed werkend beleid is het nodig dat alle facetten uitgewerkt zijn, vastliggen en bekend zijn bij alle betrokkenen. In een goed beleid staan bijvoorbeeld de volgende punten beschreven:

  • Studenten mogen niet roken en drinken, geen drugs gebruiken en niet gamen in het gebouw, op het schoolterrein en bij alle activiteiten van de onderwijsinstelling.
  • Medewerkers, bezoekers en ouders helpen mee door het goede voorbeeld te geven en niet te roken en te drinken in het gebouw, op het terrein en bij alle activiteiten van de onderwijsinstelling.
  • Uit onderzoek blijkt dat kinderen die anderen zien roken, zelf ook eerder gaan roken. Daarnaast willen we onze kinderen en jongeren beschermen tegen de schadelijke gevolgen van meeroken. Daarom is een rookvrij schoolterrein sinds 1 augustus 2020 verplicht. Meer informatie en een stappenplan voor een rookvrij terrein vindt u bij Omgeving.

Bekijk ook ons stappenplan beleid voor het mbo

Wat als het beleid voor weerstand zorgt?

Als er weerstand is bij medewerkers, is het belangrijk om het gesprek aan te gaan en samen te bekijken welke afspraken er gemaakt kunnen worden. In de praktijk kan dit betekenen dat er specifieke afspraken worden gemaakt over de manier waarop invulling wordt gegeven aan het schoolbeleid. U spreekt bijvoorbeeld af dat medewerkers wel mogen drinken als zij uit eten gaan na afloop van een teamuitje. Dit soort afspraken hoeft geen bezwaar te zijn,
zolang er niet gerookt en gedronken wordt waar studenten bij zijn.

jonge vrouw met mobiele telefoon kijkt verrast en vrolijk rode bril rood lang haar

Signaleren

Ziet u ook wel eens dat studenten zich opeens anders gaan gedragen, bijvoorbeeld opeens baldadiger worden of zich juist meer terugtrekken? Of dat studenten studievertraging oplopen door afwezigheid bij tentamens? Deze signalen kunnen wijzen op problematisch gebruik van alcohol of drugs of te veel gamen.

Natuurlijk is het belangrijk om zorgvuldig om te gaan met deze signalen. Hoe stel je vast dat de student een probleem heeft? Wanneer ga je met een student in gesprek en hoe pak je zo’n gesprek dan aan? En wat voor zorg bied je de student als hij of zij een probleemgebruiker is? Aandacht voor signalering is een belangrijke pijler van
Helder op School, met als voornaamste onderdelen het opstellen van een goed zorgprotocol en deskundigheidsbevordering van het onderwijzend en ondersteunend personeel.

E-learning Gamen en Sociale Media

Speciaal voor docenten of andere onderwijsprofessionals die meer willen weten over gamen en sociale media, is de e-learning Gamen en Sociale Media ontwikkeld. In deze e-learning wordt aandacht besteed aan het signaleren en bespreekbaar maken van problematisch gamegedrag en sociale mediagebruik. Daarnaast wordt ingegaan op hoe gezond gebruik van gamen en sociale media er precies uitziet en wat deze zo aantrekkelijk maken voor jongeren.

Opstellen van een zorgprotocol

In dit protocol staat welke zorg de onderwijsinstelling geeft aan studenten die problematisch alcohol of drugs gebruiken. Hoe gaat de onderwijsinstelling om met (vermoedens van) problematisch middelengebruik en hoe wordt er gehandeld als een student op de onderwijslocatie middelen bezit of gebruikt?
In het zorgprotocol legt u vast welke afspraken er zijn over het signaleren en bespreekbaar maken van deze problemen, wie er binnen de school welke rol op zich neemt, welke externe hulp er ingeschakeld kan worden en op welk moment. Bij eenvoudige problemen kan het zorg- en ondersteuningsteam de student helpen. Is er sprake van een ernstig probleem, dan is externe begeleiding noodzakelijk. De preventiewerker van de GGD of instelling voor verslavingszorg kan u ondersteunen bij het opstellen van het protocol.

Het is belangrijk dat de studenten weten bij wie ze op school terecht kunnen met vragen of problemen rondom middelengebruik. Vermeld dit bijvoorbeeld op de website en in de studiegids en bespreek het tijdens individuele gesprekken met studenten.

Vroegsignalering

Voor studenten in het mbo en hbo is de website testjeleefstijl.nl beschikbaar. Op deze website kunnen zij een zogenaamde 'Lifestyle Reality Check' doen en zo inzicht krijgen in hun eigen gezondheid. Met tips, apps, filmpjes en andere informatie. MBO-scholen kunnen gratis meedoen aan www.testjeleefstijl.nl en krijgen na inschrijving toegang tot de tests. Op deze manier kunnen de anonieme resultaten van de tests worden gemonitord en gebruikt worden bij het eigen gezondheidsbeleid op school.

Zorg- of ondersteuningsteam

De meeste scholen en onderwijsinstellingen beschikken over een zorg- of ondersteuningsteam, want dit is wettelijk verplicht. Als er complexe problemen bij studenten zijn (of vermoedens hiervan), biedt het zorg- of ondersteuningsteam ondersteuning en hulp. Het ondersteuningsteam is een multidisciplinair team, bestaande uit professionals van de eigen onderwijsinstelling,
de jeugdgezondheidszorg, het (school)maatschappelijk werk en de jeugdzorg, aangevuld met een leerplichtambtenaar en zo nodig de politie. Als er sprake is van problematisch middelengebruik van een student, kan de instelling voor verslavingszorg uit de regio op afroep aanschuiven.

Deskundigheidsbevordering van personeel

Studieadviseurs of decanen zijn veelal het eerste aanspreekpunt voor studenten met een dreigende of al aanwezige studievertraging. Zij verwijzen indien nodig door naar andere professionals, zoals de studentpsycholoog. De rol van middelengebruik bij studievertraging of psychische problemen wordt lang niet altijd herkend. Studieadviseurs zijn onvoldoende bekend met de signalen of vinden het lastig om middelengebruik ter sprake te brengen bij jongvolwassenen. Een training in signaleren en begeleiden kan dan helpen, eventueel gecombineerd met een training in gespreksvaardigheden, specifiek over alcohol- en drugsgebruik.

Trainingen op dit gebied worden gegeven door medewerkers van een GGD of instelling voor verslavingszorg. Vraag de preventiewerker op uw school naar het aanbod. Heeft u geen vaste preventiewerker van een GGD of instelling voor verslavingszorg op uw school? Neem dan contact op met een preventiewerker in uw regio via de sociale kaart.

Extra ondersteuning van individuele studenten

Soms is extra ondersteuning nodig wanneer een student door middelengebruik in de problemen is gekomen. Een deel van de begeleiding kan binnen de onderwijsinstelling plaatsvinden, door een studieadviseur of decaan.

Indien nodig kan de onderwijsinstelling ook externe begeleiding inschakelen, van bijvoorbeeld de GGD of een instelling voor verslavingszorg. Zo kan een studiebegeleider een student met beginnend problematisch middelengebruik bijvoorbeeld doorverwijzen naar een instelling voor verslavingszorg voor een interventie als Moti-4. We raden u aan om voor de onderwijsinstelling een sociale kaart op te stellen, waarin u beschrijft wanneer welke partijen betrokken kunnen worden.

Educatie

Helder op School heeft leeftijdsspecifieke educatieve materialen ontwikkeld. Per leeftijdsfase is onderzocht wat werkt en wat niet.

De uitkomsten van dit onderzoek zijn gebruikt om de lespakketten zo effectief mogelijk te maken. De lessen richten zich op kennis, houding en gedrag.

helder op school jonge man jongen wijst geruit overhemd

Over onze lespakketten

⇒ Lessen door eigen docenten

Omdat zij de leerlingen kennen, is het makkelijker om kwetsbare onderwerpen te bespreken. Ook zullen ze eventueel probleemgedrag bij individuele leerlingen eerder herkennen.

⇒ De kracht van herhaling

Doordat de onderwerpen meerdere keren aan de orde worden gesteld is het resultaat groter dan van bijvoorbeeld een eenmalig bezoek van een ervaringsdeskundige aan de klas.

⇒ Onderbouwd en getest

Al het educatiemateriaal van Helder op School is wetenschappelijk onderbouwd en samen met de doelgroep tot stand gekomen en getest.

Speciale docententraining

Bij een aantal lespakketten worden de docenten vooraf getraind door een door het Trimbos-instituut opgeleide preventiewerker.

Persoonsgerichte benadering

De student staat centraal en niet het middel.

  • Vergroten van (objectieve) kennis
  • Vormen van een eigen mening
  • Maken van eigen keuzes, bepalen van eigen gedrag
  • Vergroten van eigenwaarde, durven uitkomen voor eigen mening
  • Weerstand kunnen bieden aan groepsdruk

Omgeving

Rookvrij schoolterrein

Jongeren moeten rookvrij kunnen opgroeien. Uit onderzoek blijkt dat jongeren die anderen zien roken, zelf ook eerder gaan roken. Bovendien beschermt een rookvrij onderwijsterrein tegen de schadelijke gevolgen van meeroken. Sinds 1 augustus 2020 zijn daarom alle scholen en onderwijsinstellingen in Nederland verplicht een rookvrij onderwijsterrein te hebben.  Dit is vastgelegd in de Wijziging van de Tabakswet.

Een groot aantal scholen in het mbo beschikt inmiddels over een rookvrij terrein. Is het terrein van uw instelling nog niet helemaal rookvrij? Ga dan snel aan de slag en download het stappenplan voor het mbo of de gesprekshandleiding met tips voor het bespreken van het rookvrije onderwijsterrein. Meer leest u ook in de factsheet rookvrije onderwijsterreinen.

Materialen
Er zijn verschillende materialen om te laten zien dat het onderwijsterrein rookvrij is. Op deze website bestelt u borden en diverse andere materialen.
Ook in de webshop van de rookvrije generatie worden verschillende materialen aangeboden om te laten zien dat uw onderwijsinstelling rookvrij is, zoals borden, raamstickers en beachflags.
Let wel: op de borden die hier verkrijgbaar zijn, staat niet de toevoeging ‘Dit terrein is’. Voor het aanduiden van het rookvrije schoolterrein zijn deze borden daarom minder geschikt.

Toezicht en handhaving
Vanaf 1 januari 2021 is de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) gestart met het toezicht en de handhaving op het rookverbod. Lees meer op nvwa.nl of bekijk een aantal veel gestelde vragen.

jonge vrouw zwart haar witte trui glimlach helder op school

Vignet Gezonde School

Helder op School is een onderdeel van Gezonde School, het landelijk initiatief voor verbetering van gezondheid in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Onderwijsinstellingen die structureel aan de gezondheid van de studenten werken, kunnen een vignet Gezonde School aanvragen. Door zich met dit vignet te profileren laten ze aan studenten, docenten, ouders en anderen zien dat ze gezondheid belangrijk vinden.

Om een vignet te kunnen aanvragen, moet u kunnen laten zien dat uw onderwijsinstelling planmatig en gestructureerd werkt aan de gezondheid van de studenten. Uw onderwijsinstelling moet voldoen aan een aantal basisvoorwaarden en één van de verschillende themacertificaten gehaald hebben. Gezonde School heeft de aanpak van het thema roken, alcohol en drugs ondergebracht bij het Trimbos-instituut vanwege de jarenlange expertise op dit gebied.

Themacertificaat Roken, alcohol, drugs en gehoorschade (mbo)

Het preventieprogramma Helder op School ondersteunt u bij het behalen van het themacertificaat Roken, alcohol, drugs en gehoorschade voor het middelbaar beroepsonderwijs voor de onderdelen roken, alcohol en drugs.

gezonde school logo

Veelgestelde vragen