Nieuwe plannen gokken: wat zegt de gezondheidswetenschap?

26 maart 2025

De commissie over gokken van The Lancet Public Health en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gaven eind 2024 (beleids)aanbevelingen om gokschade te voorkomen. Een paar maanden later stelde Staatssecretaris Rechtsbescherming Teun Struycken nieuwe wetswijzigingen voor rondom online gokken. Wat zijn de aanbevelingen van deze gezaghebbende organisaties? En hoe sluit deze nieuwe visie op hoofdlijnen aan op de aanbevelingen? Het Expertisecentrum Gokken van het Trimbos-instituut zet dit uiteen in deze blog.

Leestijd: 9 minuten

Samenvattend geven de Lancet commissie¹ en WHO² de volgende vijf adviezen:

Benader gokken als publieksgezondheidsprobleem.
Verminder blootstelling aan en beschikbaarheid van gokken.
Zet in op effectieve maatregelen en toezicht om consumenten te beschermen.
Vergroot internationale strategievoering, verbinding en samenwerking.
Werk vanuit onafhankelijkheid in beleid, regelgeving, behandeling en onderzoek

Benader gokken als publieksgezondheidsprobleem

Gokken kan voor veel vormen van schade zorgen, zoals financiële stress, (mentale) gezondheidsklachten, relatieproblemen en verzuim en verlies van werk. Ook kan problematisch gokken het risico op suïcide en huiselijk geweld vergroten³. Een deel van de schade geldt voor de gokker zelf, maar zij zijn niet de enigen die negatieve gevolgen ervaren. Onderzoek laat zien dat bij elke persoon die problemen heeft door het gokken, gemiddeld zes andere personen daardoor ook schade ervaren⁴. Vaak zijn dit naasten in de directe omgeving zoals partners, ouders, familie en vrienden. Hoewel sommige vormen van schade kortdurend zijn, kunnen andere vormen van schade langdurig en zelfs generatie-overstijgend invloed hebben. Bijvoorbeeld door het niet kunnen betalen van de huur of hypotheek, essentiële levensmiddelen of toegang tot gezondheidszorg en onderwijs¹.

Huidig beleid in Nederland en andere landen gaat grotendeels uit van het individuele gezondheidsperspectief. Hierbij wordt voornamelijk gekeken naar hoe een gokverslaving zich ontwikkelt bij iemand en naar de gevolgen van een gokverslaving voor de persoon zelf. Hierdoor worden oplossingen vaak gezocht rondom de eigen verantwoordelijkheid van de persoon met problemen. Zowel de Lancet commissie als WHO bevelen echter aan om gokken te benaderen vanuit een publieksgezondheidsperspectief. Dit houdt in dat er wordt gekeken naar de gezondheid van de hele samenleving. Het advies voor een publieksgezondheidsperspectief is gebaseerd op toenemende kennis over de bredere maatschappelijke gevolgen van gokschade. De nadruk op individuele zelfredzaamheid haalt bovendien de aandacht weg bij andere cruciale elementen in het systeem, zoals het productontwerp en andere omgevingsfactoren. Binnen een publiekgezondheidsperspectief is juist ook aandacht voor die elementen.

Voorgestelde visie op kansspelen Staatssecretaris
De Staatssecretaris sluit hier met zijn aanbevelingen in hoofdlijnen goed op aan. Hij betoogt in zijn Kamerbrief om niet alleen gokkers zelf, maar alle burgers te beschermen tegen de negatieve gevolgen van gokken. Ook pleit hij ervoor om met een bredere blik te kijken en oog te hebben voor andere vormen van gokschade, naast verslaving. Tevens stuurt hij sterk op het pakken van een gezamenlijke verantwoordelijkheid door alle betrokken partijen en personen in plaats van een focus op de eigen verantwoordelijkheid van de persoon die gokt.

Verminder blootstelling aan en beschikbaarheid van gokken

Een manier om blootstelling aan gokken te verminderen is het verbieden van reclame en promotie van gokproducten – inclusief sponsering. Een manier om de beschikbaarheid van gokken te verminderen is het beperken van de toegang tot gokproducten. Daarnaast kan het effectief zijn om gokken minder ‘normaal’ te maken (denormaliseren). Bijvoorbeeld door middel van sociale marketings- en bewustwordingscampagnes met tegenboodschappen (anti-reclame). Het denormaliseren van gokken en het zichtbaar maken van de rol van de gokindustrie kan bijdragen aan het verlagen van stigma en schaamte rondom problemen met gokken. Daarmee wordt de verantwoordelijkheid voor problemen – terecht – deels bij het individu weggehaald.

Voorgestelde visie op kansspelen Staatssecretaris
De afgelopen jaren zijn al stappen gezet om wetgeving rondom gokreclame aan te scherpen. De Staatssecretaris stelt in zijn brief voor om een totaalverbod van reclame voor online kansspelen in te voeren, uitgaande van een “nee, tenzij…”-principe. Dit is een stap richting een volledig reclameverbod, zoals de Lancet commissie en WHO adviseren. Er worden nog wel uitzonderingssituaties toegelaten. De vraag is hoe deze uitzonderingen ingericht worden en welk effect dit zal hebben. Daarnaast geeft de Staatssecretaris aan zich ook in te blijven zetten voor andere activiteiten die bijdragen aan een betere bescherming van mensen tegen de risico’s van kansspelen. Hij noemt hierbij onder andere bewustwordingsactiviteiten. Vanuit de adviezen van de Lancet commissie en WHO gezien zou het wenselijk zijn als deze activiteiten zich richten op het denormaliseren van gokken.

De Lancet commissie adviseert ook om extra aandacht te hebben voor de bescherming van kinderen en jongeren. De commissie adviseert het instellen van en handhaven op minimumleeftijdseisen, inclusief een verplichte identificatie. Dit zijn maatregelen die gericht zijn op het verminderen van de beschikbaarheid van gokken onder een jongere doelgroep.

Voorgestelde visie op kansspelen Staatssecretaris
De Staatssecretaris geeft in zijn Kamerbrief aan extra aandacht te besteden aan kwetsbare groepen zoals minderjarigen en jongvolwassenen. Hij stelt voor om de minimumleeftijd voor deelname aan risicovolle kansspelen te verhogen van 18 naar 21 jaar. In een eerdere blog van het Expertisecentrum Gokken hebben wij uiteengezet waarom dit een goede maatregel is.

Zet in op effectieve maatregelen en toezicht om consumenten te beschermen

De Lancet commissie en de WHO pleiten voor het invoeren van maatregelen die de productveiligheid en veiligheid van gokomgevingen vergroten. Met deze maatregelen worden consumenten beter beschermd. Denk hierbij aan niet vrijblijvende overkoepelende limieten, maximale inzetgroottes en verplichte pauzes tijdens goksessies. De Lancet commissie en de WHO adviseren ook om een toezichthouder aan te stellen die structureel gefinancierd wordt, onafhankelijk is en de bevoegdheid heeft om daadwerkelijk effectieve handhavingsactiviteiten uit te voeren.

Voorgestelde visie op kansspelen Staatssecretaris
De Staatsecretaris benoemt in zijn voorstel verschillende maatregelen die productveiligheid en de veiligheid van gokomgevingen verbeteren – inclusief het aanscherpen van toezicht. Eén voorbeeld is het voorstel tot het inrichten van een overkoepelende speellimiet die mensen alleen kunnen verhogen op basis van een draagkrachttoets. Tevens wil hij de Kansspelautoriteit aanvullende middelen aanbieden om toezicht te kunnen houden. Hieronder vallen de mogelijkheden om via nep-identiteiten onderzoek te doen in speelomgevingen en om vergunningen te schorsen.

Vergroot internationale strategievoering, verbinding en samenwerking

De Lancet commissie geeft tevens drie aanbevelingen voor internationale strategievoering, verbinding en samenwerking. Met de komst van online gokken, waarin landsgrenzen een andere positie hebben dan bij fysiek gokken, is een internationale visie nodig. De Lancet commissie geeft aan dat er behoefte is aan het ontwikkelen van een internationale alliantie van burgers, ervaringsdeskundigen, onderzoekers en professionele organisaties. Daarnaast geven zij aan dat er meer gezamenlijke strategievoering moet plaatsvinden tussen én over overheden heen. Ook intergouvernementele organisatie zoals de Verenigde Naties en Europese Unie moeten volgens de commissie gokschade opnemen in hun strategieën en plannen ter verbetering van gezondheid en welzijn in brede zin. Verder stelt de Lancet commissie voor om een vergadering met de World Health Assembly (WHA) te organiseren waarin vastgelegd wordt dat gokken als een publiekgezondheidsprobleem erkend wordt.

Voorgestelde visie op kansspelen Staatssecretaris
De Staatssecretaris baseerde zijn visie en wetsvoorstellen deels op kennis en ervaringen in andere landen. Het is positief dat deze eerdere internationale ervaringen gebruikt worden om het Nederlandse beleid omtrent gokken scherper vorm te geven. Daarnaast geeft de Staatsecretaris in zijn Kamerbrief aan te verkennen hoe “op internationaal niveau een vuist kan worden gemaakt”. Hij vindt het belangrijk dat hierbij breed expertise vanuit verschillende disciplines benut wordt.

Hierbij wordt echter voornamelijk gesproken over het aanpakken van illegaal aanbod en minder over algeheel beleid rondom gokken en gokschade. In lijn met het advies van de Lancet commissie zou het goed zijn om de internationale verbinding en samenwerking breder te verkennen. Niet alleen op het gebied van illegaal gokken, maar juist ook op het vormgeven van een internationale visie op gokschade, met regulering en maatregelen om dit te voorkomen.

Werk vanuit onafhankelijkheid in beleid, regelgeving, behandeling en onderzoek

Tenslotte geven de Lancet commissie en de WHO aan dat het noodzakelijk is dat de gokindustrie geen invloed kan uitoefenen op (gezondsheids)beleid, regelgeving en onderzoek om deze effectief en onafhankelijk te laten zijn.

Voorgestelde visie op kansspelen Staatssecretaris
Onafhankelijkheid van beleid, regelgeving, behandeling en onderzoek krijgt geen centrale nadruk in de nieuw voorgestelde maatregelen van de Staatssecretaris, maar er is wel een positieve trend zichtbaar in de bredere context: het ministerie zelf geeft steeds meer openheid van zaken wat betreft het contact met de sector. Dit blijkt onder andere uit de proactieve openbaring van stukken en het registreren van contact met de sector. Gezien de complexiteit van het gokdossier en de belangenconflicten die spelen, blijft dit echter een punt van aandacht.

Deze blog is geschreven door Vincent van der Rijst en andere experts van het Expertisecentrum Gokken van het Trimbos-instituut. Heb je naar aanleiding van de blog vragen? Neem contact op met het expertisecentrum via het contactformulier of onze persvoorlichters.

Meer informatie

Wetswijzigingsvoorstellen van Staatssecretaris Rechtsbescherming Teun Struycken

Blog ‘Waarom het verhogen van de minimumleeftijd voor online gokken een goed idee is’

Meer informatie over en kennis van het Expertisecentrum Gokken

Bronnen

Wardle, H., Degenhardt, L., Marionneau, V., Reith, G., Livingstone, C., Sparrow, M., Trun, L. T., Biggar, B., Bunn, C., Farrell, M., Kesaite, V., Poznyak, V., Quan, J., Rehm, J., Rintoul, A., Sharma, M., Shiffman, J., Siste, K., Ukhova, D., … Saxena, S. (2024). The Lancet Public Health Commission on gambling. The Lancet Public Health Commissions, 9(11), E950-E994. DOI: 10.1016/ S2468-2667(24)00167-1
World Health Organization. (2024). WHO Factsheet: Gambling. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/gambling
Langham, E., Thorne, H., Browne, M., Donaldson, P., Rose, J., & Rockloff, M. (2015). Understanding gambling related harm: a proposed definition, conceptual framework, and taxonomy of harms. BMC Public Health, 16:80. DOI:10.1186/s12889-016-2747-0
Goodwin, B. C., Browne, M., Rockloff, M., & Rose, J. (2017). A typical problem gambler affects six others. International Gambling Studies, 17:2, 276-289. DOI: 10.1080/14459795.2017.1331252

Voetnoten

1
Wardle, H., Degenhardt, L., Marionneau, V., Reith, G., Livingstone, C., Sparrow, M., Trun, L. T., Biggar, B., Bunn, C., Farrell, M., Kesaite, V., Poznyak, V., Quan, J., Rehm, J., Rintoul, A., Sharma, M., Shiffman, J., Siste, K., Ukhova, D., … Saxena, S. (2024). The Lancet Public Health Commission on gambling. The Lancet Public Health Commissions, 9(11), E950-E994. DOI: 10.1016/ S2468-2667(24)00167-1
2
World Health Organization. (2024). WHO Factsheet: Gambling. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/gambling
3
Langham, E., Thorne, H., Browne, M., Donaldson, P., Rose, J., & Rockloff, M. (2015). Understanding gambling related harm: a proposed definition, conceptual framework, and taxonomy of harms. BMC Public Health, 16:80. DOI:10.1186/s12889-016-2747-0
4
Goodwin, B. C., Browne, M., Rockloff, M., & Rose, J. (2017). A typical problem gambler affects six others. International Gambling Studies, 17:2, 276-289. DOI: 10.1080/14459795.2017.1331252