Onderzoek naar herstelacademies

Twee keer per jaar wordt er een nieuwsbrief gestuurd met updates over het onderzoek.
Wil je die ook ontvangen?

Meld je dan hier aan.

Herstelacademies (in het Engels Recovery Colleges) bieden ruimte voor mensen die psychische ontwrichting (hebben) ervaren om hun persoonlijke herstelproces vorm te geven. Deelnemers delen ervaringen en leren van elkaar in werkgroepen (zoals de WRAP-training, waarin men een persoonlijk herstelplan schrijft), ontmoetingsplekken, en/of als vrijwilliger. Zo zet iedereen op zijn eigen manier stappen naar een voor hen betekenisvol leven.

Herstelacademies worden ook wel 'schools of life' genoemd: je leert er het leven te leven, met alles wat daarbij hoort.

Peer support community

Een herstelacademie neemt peer support als uitgangspunt. Peers zijn mensen die ervaring hebben met psychisch lijden en herstel. Door ervaringen uit te wisselen leert men van elkaar, steunt men elkaar en wordt er samengewerkt. Belangrijke kernwaarden die daarbij horen zijn gelijkwaardigheid, wederkerigheid, verbondenheid en empowerment.

Onderzoek is nodig

Er komen steeds meer herstelacademies en er zijn verwachtingen dat ze veel kunnen betekenen voor mensen die met hun herstelproces aan de slag willen gaan.

Ondanks die verwachtingen is gedegen onderzoek naar dit onderwerp schaars. Zelfs in het Verenigd Koninkrijk (VK) en de Verenigde Staten (VS), waar de Recovery Colleges zijn ontstaan. Daarnaast zijn herstelacademies in Nederland vaak anders ingericht dan herstelacademies in het buitenland. In Nederland wordt een herstelacademie vaak 100% door peers gerund, terwijl elders een herstelacademie vaak in samenwerking met ggz-hulpverleners wordt georganiseerd.

Het is daarom hoog tijd om intensief onderzoek te doen naar de betekenis en waarde van herstelacademies in het Nederlandse zorglandschap. We beantwoorden de vragen:

Hoe zien Nederlandse herstelacademie eruit?
Hoe vindt een herstelacademie haar plek binnen het zorg- en ondersteuningsaanbod?
Wat betekent een herstelacademie voor haar deelnemers?
Welke meetbare effecten hebben herstelacademies en wat kosten ze?

Onderzoek doe je samen

In co-creatie wordt niet alleen onderzoek verricht binnen, maar ook mét een herstelacademie. Enik Recovery College was een van de eerste herstelacademies in Nederland, opgericht in 2015 als initiatief van Lister (een organisatie voor beschermd en begeleid wonen). Inmiddels heeft Enik zeven locaties in de omgeving van Utrecht. Een groot deel van ons onderzoek wordt bij Enik uitgevoerd. Daarom werken betrokkenen bij Enik ook mee als ervaringsonderzoekers op het project.

Dit collectief noemen we de POP groep (Peer Onderzoekers Perspectief). Door ervaringskennis en academische kennis bij elkaar te brengen kunnen we van elkaar leren en onderzoek doen dat recht doet aan de praktijk.

In alle stappen van het onderzoek wordt samengewerkt (ontwerpen van studies, werven van deelnemers, data verzamelen, analyseren, en resultaten opschrijven en verspreiden).

Opzet van het onderzoek

Deelstudie 1: (Kosten-)effectiviteit

In deze deelstudie onderzoeken we de (kosten)effectiviteit van herstelacademies in Nederland. Wanneer we spreken van effectiviteit bedoelen wij impact op herstel-gerelateerde uitkomsten, zoals empowerment (hoofd uitkomstmaat), kwaliteit van leven, mentale gezondheid, eenzaamheid, en zelf-stigma.

Bij kosteneffectiviteit kijken we naar kosten van zorggebruik, productiviteitsverlies op (vrijwilligers)werk, informele steun en herstelacademiedeelname. We volgen mensen twee jaar en vergelijken herstelacademiedeelnemers met mensen die niet naar een herstelacademie gaan.

Deelstudie 2: Betekenis voor betrokkenen

Deelstudie 3: Modelgetrouwheid van Nederlandse herstelacademies

Ook het concept ‘herstelacademie’ verdient de nodige aandacht. Herstelacademies zijn namelijk niet allemaal hetzelfde. Het is daarom belangrijk om meer zicht te krijgen op hoe Nederlandse herstelacademies er uitzien, wat de kernelementen zijn en welke varianten er bestaan. Oorspronkelijk wilden we een modelgetrouwheid (fidelity) maat uit Engeland vertalen naar de Nederlandse praktijk, maar uiteindelijk is in plaats daarvan een reflectie-instrument ontwikkeld.

Deelstudie 4: Positionering in zorglandschap

Tot slot richten we ons op het vraagstuk rondom de positionering van dit soort initiatieven in het huidige zorglandschap. Daarvoor zoomen we in op Enik Recovery College in een case study. We onderzoeken welke plek Enik inneemt in de bredere context van zorg en ondersteuning (vb., gemeente, wijkteams, zorgverzekeraars, onderwijs) en hoe samenwerking tussen Enik en andere partijen eruit ziet.

Het onderzoek loopt tot januari 2026 en wordt uitgevoerd vanuit het Trimbos-instituut en het departement Tranzo van Tilburg University. Het onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting tot Steun VCVGZ, Lister en Gemeente Utrecht. Het promotieteam bestaat uit:

Marloes van Wezel, promovendus bij Tranzo, Tilburg University en het Trimbos-instituut.
Dr. Christien Muusse, onderzoeker bij het Trimbos-instituut. Zij bracht als onderzoeker tijd door bij Enik toen de eerste locatie in Hoograven werd opgericht, en schreef daar een boek over: Ruimte voor peer support!.
Prof. dr. Hans Kroon, hoogleraar Ambulantisering en Deïnstitutionalisering bij de Academische Werkplaats Geestdrift van Tranzo, Tilburg University en programmahoofd Zorg en Participatie bij het Trimbos-instituut.
Prof. dr. Dike van de Mheen, hoogleraar Transformaties in de Zorg en departementsvoorzitter van Tranzo, Tilburg University.

Blogs

De onderzoekers schrijven zo nu en dan een blog over (de voortgang van) het onderzoek.