Harm Reduction Netwerk

Doel en kernactiviteiten

Het Harm Reduction Netwerk heeft als doel de bundeling, interpretatie en verspreiding van kennis over en de (landelijke en systematische) monitoring van het aanbod aan harm reduction interventies in Nederland. We richten ons daarbij in eerste instantie op interventies voor probleemgebruikers van heroïne en cocaïne (basecoke). Het gaat om o.a. gebruiksruimten, spuitomruil, en medicamenteuze interventies als methadon‐ en heroïnebehandeling. Het netwerk initieert daarnaast netwerkbijeenkomsten, webinars en congressen. Het Harm Reduction Netwerk wordt gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), en wordt gecoördineerd vanuit het Trimbos-instituut door Daan van der Gouwe (projectleider) en Nadine van Gelder (wetenschappelijk medewerker) met samenwerking van Maud Groothuizen (projectassistent).

Historie van het netwerk

In de jaren tachtig ontstonden er – als gevolg van de aidsepidemie die ook onder mensen die drugs gebruiken om zich heen begon te slaan – verschillende initiatieven tot (regionale) samenwerking om de epidemie een halt toe te roepen. In 1988 werd een landelijk netwerk Aids en Druggebruik opgericht. Zo’n 10 jaar later was de belangstelling van instellingen voor verslavingszorg voor het thema weggezakt, onder andere door het opdrogen van de geoormerkte gelden hiervoor. Het onderwerp infectieziekten onder druggebruikers werd vanaf eind 1998 met subsidie van VWS ondergebracht bij de LSP (Landelijke Steunfunctie Preventie) van het Trimbos-instituut. Dit was een samenwerkingsverband tussen het Trimbos-instituut en de Nederlandse ggz (destijds nog GGZ Nederland). De landelijke netwerkbijeenkomsten werden nieuw leven in geblazen en met aanvullende financiering van het Aids Fonds werden verschillende (trainings-)materialen ontwikkeld. Weer wat later kwam een nauwere samenwerking tussen het Trimbos-instituut en Stichting Mainline tot stand.

Het netwerk heeft in de loop der jaren verschillende namen gehad. Van 2012 t/m 2019 zijn de activiteiten uitgevoerd onder de naam Netwerk Infectieziekten & Harm Reduction (NI&HR). De centrale doelstelling van het NI&HR was de borging van preventie en zorg voor infectieziekten binnen de (sociale) verslavingszorg. De activiteiten waren gericht op infectieziekten die bij drugsgebruikers (veel) vaker voorkomen: hepatitis B en C, hiv/aids, tuberculose en verschillende seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). Met de invulling van de onderwerpen somatiek en infectieziekten in de belangrijkste kwaliteitsstandaarden, de ontwikkeling van diverse praktische documenten en rapporten ter ondersteuning van het veld, én de toegenomen aandacht voor dit onderwerp binnen de verslavingszorg, is deze doelstelling inmiddels in voldoende mate behaald. Het is nu aan de verslavingszorg zelf om de behaalde resultaten te bestendigen en verder te brengen. Vanaf 2020 worden de harm reduction activiteiten van het Trimbos-instituut voortgezet onder de naam Harm Reduction Netwerk (HRN); sindsdien ligt de focus meer op harm reduction zelf, maar blijft het netwerk ontwikkelingen op het terrein van infectieziekten in deze groep uiteraard volgen.

Opbrengsten Netwerk I&HR

Hieronder is een overzicht te vinden van de meest relevante informatie en opbrengsten die het Netwerk Infectieziekten & Harm Reduction (2012-2019; voorloper van het Harm Reduction Netwerk) heeft voortgebracht:

• Borging van structurele aandacht voor lichamelijke gezondheid en infectieziektepreventie binnen de belangrijkste kwaliteitsstandaarden voor opiaatsubstitutiebehandeling: de Multidisciplinaire Richtlijn, Zorgstandaard Opiaatverslaving en het Uitvoeringsprotocol.
• Het Somatisch Onderzoek voor Opiaatverslaving (SOO) is een format dat door artsen, verpleegkundig specialisten en arts-assistenten gebruikt kan worden als basis voor het somatisch onderzoek bij patiënten met een opiaatverslaving. Het SOO is onderdeel van het Uitvoeringsprotocol Opiaatonderhoudsbehandeling.
• De Handreiking Somatiek & Infectieziekten beoogt meer landelijke uniformiteit aan te brengen in, en een eenduidige visie te bieden op de somatische zorg aan patiënten met een opiaatafhankelijkheid. Ontwikkeld in samenwerking met het Platform Strategisch Inhoudelijke Deskundigen (pSID) van de verslavingszorg, de VVGN en het Platform Verpleegkundig Specialistenen.
• Op initiatief en met medewerking van het Netwerk I&HR, heeft de GGZ Ecademy de e-learning Infectieziekten in de GGZ Als vervolg op deze e-learning is een praktijkgerichte workshop (met bijbehorende Powerpoint presentatie) ontwikkeld, gericht op gespreksvaardigheden m.b.t. risicogedrag, en pre- en posttestcounselingsgesprekken. De trainingsmaterialen van de workshop zijn vrij te gebruiken. Bij voorkeur wordt de workshop in combinatie met de e-learning als een blended leertraject ingezet.
• In 2014 en 2015 is het hepatitis B-vaccinatiebeleid binnen de verslavingszorginstellingen geïnventariseerd, naar aanleiding van het stoppen van het HBV-vaccinatieprogramma voor de doelgroep drugsgebruikers in 2012. In 2015 had 5 van de 11 instellingen een schriftelijk vaccinatiebeleid, waarvan één heeft vastgelegd geen vaccinaties aan te bieden aan cliënten. Daarnaast was er nog één instelling die zonder schriftelijk beleid cliënten een vaccinatie aanbood.
• Het belang van infectieziektepreventie binnen de verslavingszorg is beschreven in het artikel 'Infectieziektepreventie onder harddrugsgebruikers' (Tijdschrift Verslaving, 2013).