Over het algemeen zijn de effecten van de coronapandemie op middelengebruik divers. Sommige mensen stoppen met gebruik, andere mensen blijven even vaak gebruik en voor sommigen is de coronapandemie een reden om meer te gaan gebruiken.
Vragen?
Middelen die vaak tijdens het uitgaan gebruikt worden lijken (tijdelijk) iets aan populariteit te hebben verloren. Voor cannabis, een middel dat voor de coronapandemie ook wat vaker in huissettingen gebruikt wordt, is het gebruik toegenomen. Mensen die in deze kwetsbare periode meer zijn gaan gebruiken lopen risico op verslaving.
Algemene punten van aandacht
Verhoogde kwetsbaarheid voor verslaving door negatieve gevoelens
Klachten die mensen door het nieuwe coronavirus en de genomen maatregelen ervaren zijn angst, depressieve gevoelens en posttraumatische stress symptomen (ptss). Angst en stress zijn belangrijke en veelvuldig onderzochte determinanten voor middelengebruik. Middelen worden door sommige mensen vaak en veel gebruikt om met negatieve emoties om te kunnen gaan (coping). Uit onderzoek is gebleken dat middelengebruik om copingmotieven een belangrijke risicofactor is verslaving.
Onderzoek naar drugsgebruik en corona
Onderzoek onder regelmatige cannabisgebruikers.
Met behulp van een online enquête hebben we in april 2020 (veranderingen in) het gebruik van hasj en wiet onderzocht. Na het ingaan van de coronamaatregelen is in deze eerste fase van de lockdown bijna de helft van de respondenten (49,4%) even vaak blijven gebruiken. 41,3% zegt vaker wiet en/of hasj te zijn gaan gebruiken. Een veel kleiner deel geeft aan te hebben geminderd (6,6%) of (tijdelijk) te zijn gestopt (2,8%). Voor de gehele steekproef geldt dat het gemiddeld aantal joints op een gebruiksdag is gestegen van 3,0 joints vóór ingang van de maatregelen naar 3,6 joints na de ingang van de maatregelen. De (bijna) dagelijks gebruikers gaan van gemiddeld 3,4 joints naar 4,2 joints gemiddeld op een gebruiksdag.
De resultaten van dit onderzoek zijn ook beschikbaar als factsheet.
Onderzoek onder jongeren
In het kader van het Grote Uitgaansonderzoek 2020 zijn jongeren die in het jaar vóór de coronamaatregelen uitgingen naar clubs en festivals, in twee aparte onderzoeken bevraagd naar hun middelengebruik, de gegevens voor deze onderzoeken werden opgehaald tijdens de eerste lockdown en in oktober 2020. Het onderzoek is uitgevoerd onder jongeren en jongvolwassen tussen de 16 en 35 jaar oud.
De veranderingen in middelengebruik verschillen per uitgaander. Zo hebben minder uitgaanders tabak, ecstasy, amfetamine en lachgas gebruikt tijdens de coronacrisis dan in 2019. Het percentage gebruikers van cannabis, cocaïne, ketamine en de psychedelica 2C-B, paddo’s of truffels en LSD bleef stabiel. Voor alle middelen gold echter dat een deel minder vaak of evenveel gebruikte dan voor de coronapandemie, maar dat er voor elk middel ook een groep was die meer is gaan gebruiken dan vóór de coronapandemie.
De redenen die het meest aangegeven werden voor de stijging van drugs waren verveling, niet uit kunnen gaan en nieuwsgierigheid naar een nieuwe ervaring. Een klein aandeel van de respondenten gaf aan meer te zijn gaan gebruiken door stress of eenzaamheid.
De mentale gezondheid van jongeren die normaal uitgaan staat onder druk. Bijna een derde van de uitgaanders voldeed aan de criteria van psychisch ongezond. Daarnaast gaf een hoog percentage (89,2%) van de uitgaanders in dit onderzoek aan zich geïsoleerd te voelen en 70,6% had behoefte aan ondersteuning, bijvoorbeeld op het gebied van sociaal contact, dagstructuur en –activiteiten of het omgaan met een negatieve stemming.
Onbekend is hoe het drugsgebruik zich sinds oktober heeft ontwikkeld. Sinds het tweede onderzoek in oktober 2020 is de avondklok ingegaan en is er wederom een strenge lockdown afgekondigd. Het is onbekend wat de invloed van deze nieuwe restricties op het drugsgebruik is.
Lees hier meer over het onderzoek uitgevoerd in mei/april 2020
Lees hier mee over het onderzoek uitgevoerd in september/oktober 2020
Tips voor professionals
De uitdaging voor preventieprofessionals is het in contact blijven of komen en met groepen die door de coronamaatregelen minder zichtbaar zijn. Dit kan bijvoorbeeld via de omgeving, zoals huisgenoten, vrienden of ouders. Preventieprofessionals kunnen ook gebruik maken van hun sociale media netwerken om laagdrempelig contact te onderhouden met jongeren. De beperking in uitgaansmogelijkheden creëert ook mogelijkheden voor preventie-doelen die inzetten op minderen en of stoppen. Een deel van de jongeren heeft de behoefte om te minderen of te stoppen met alcohol of drugs, maar vindt het lastig om een moment te kiezen om daar daadwerkelijk mee aan de slag te gaan. De huidige omstandigheden kunnen een goed moment zijn om hiermee te beginnen.
Lees hier meer tips voor professionals met betrekking tot het nieuwe uitgaan
Lopend onderzoek
In het kader van de Monitor mentale gezondheid en middelengebruik studenten hoger onderwijs, een samenwerking tussen het RIVM, GGD GHOR Nederland en het Trimbos-instituut, is in april 2021 gestart met de dataverzameling van een groot onderzoek naar mentale gezondheid en middelengebruik onder studenten. Na de zomer van 2021 worden de eerste resultaten verwacht.
Meer weten?
Bekijk dan ons wekelijks geactualiseerd overzicht (pdf) van de verschillende monitors naar het gebruik van alcohol, drugs en tabak.
Ongezond gebruik voorkomen
Omdat drugs- en ander middelengebruik ook zelf nadelige psychische effecten kan veroorzaken, is het zaak om te voorkomen dat mensen een ongezond gebruikspatroon ontwikkelen. Dit geldt in het bijzonder voor mensen die eerder verslaafd zijn geweest. Extra stressoren en negatief emotioneel welbevinden zijn voorspellers voor een terugval.
Signalering en preventie op het werk
Aandachtspunten voor in de wijk
Onderzoeksresultaten ontvangen?
Ontvang ongeveer 2 keer per maand de Trimbos Nieuwsflitsen met ons laatste nieuws over alcohol, roken, drugs en mentale gezondheid.
