Wat is ‘verplichte alcoholetikettering’?

Als in een land ‘verplichte alcoholetikettering’ geldt, dan wil dat zeggen dat het volgens de wet verplicht is om bepaalde informatie op de etiketten van alcoholhoudende dranken te vermelden.

Deze verplichte etikettering kan de volgende elementen bevatten (het verschilt per land welke elementen precies verplicht zijn).

• Productinformatie: ingrediënten en voedingswaarde (het aantal calorieën en de hoeveelheid vetten, verzadigde vetzuren, koolhydraten, suikers, eiwitten en zout)
• Gezondheidsinformatie en -waarschuwingen over de risico’s van het gebruik van alcohol. Het gaat hierbij om risico’s voor de drinker zelf, zoals de kans op kanker en hart- en vaatziekten, psychische schade, schade aan het (ongeboren) kind en schade aan de hersenontwikkeling van jongeren onder de 18 jaar. En daarnaast gaat het ook om risico’s voor (anderen in) de maatschappij, zoals beïnvloeding van de rijvaardigheid. In Nederland is het advies om geen alcohol te drinken of in ieder geval niet meer dan één standaardglas alcohol per dag. Dit drinkadvies is gebaseerd op het feit dat er geen veilige ondergrens voor alcoholgebruik te geven is.

In dit dossier spreken we over bieren, wijnen en sterke dranken met een alcoholpercentage van 1,2 of hoger. De Nederlandse Warenwet geeft geen definities voor alcoholhoudende dranken, maar alleen voor alcoholvrij bier en alcoholarm bier. De aanduiding ‘alcoholvrij bier’ mag alleen gebruikt worden voor bieren met ten hoogste 0,1% alcohol. De aanduiding ‘alcoholarm bier’ mag gebruikt worden voor bieren die meer dan 0,1% en ten hoogste 1,2% alcohol bevatten [1]. Daarom omschrijven we alcoholhoudende dranken in dit dossier als bier, wijn en sterke drank met een alcoholpercentage van 1,2% of hoger.

Verplicht stellen van alcoholetikettering kan ingezet worden als beleidsmaatregel met als doel om mensen bewuster te maken van de risico’s van alcoholgebruik en om daadwerkelijke schade aan de gezondheid tegen te gaan door alcoholgebruik te voorkomen of te verminderen. Deze maatregel is onderdeel van het beleid van de WHO en de EU [2, 3, 4]. In Nederland is het mogelijk om alcoholetikettering als maatregel in te voeren als één van de onderdelen van een breder pakket aan maatregelen [5].

De WHO raadt aan om productinformatie en gezondheidsinformatie en -waarschuwingen te vermelden op de etiketten van alcoholhoudende dranken. Dit is onderdeel van de wereldwijde strategie van de WHO om schadelijk alcoholgebruik te verminderen [3, 4].

Het Europees Parlement heeft concreet als doel gesteld om schadelijk alcoholgebruik met 10% te verminderen vóór eind 2025. De Europese Commissie wil deze doelstelling bereiken met een aantal maatregelen, waaronder het verplicht stellen van het vermelden van de ingrediënten en de voedingswaarde op etiketten van alcoholhoudende dranken vóór eind 2022 en het verplichtstellen van het vermelden van gezondheidsinformatie en -waarschuwingen vóór eind 2023.

Toch wordt de informatie nog lang niet overal in de EU op de etiketten vermeld. Er bestaan binnen de EU wel al langer een aantal richtlijnen waar alcoholproducenten (minimaal) aan moeten voldoen. Deze richtlijnen voor de etikettering van alcoholhoudende producten zijn opgenomen in de zogenoemde Verordening (EG) nr. 1169/2011 [2]. Hierin is onder andere het volgende vastgelegd.

• Verplicht: vermelding van het alcoholpercentage, de naam, eventuele allergenen en de netto-inhoud van de verpakking.
• Niet verplicht: vermelding van productinformatie (ingrediënten en voedingswaarde). Dit is bij alcoholhoudende dranken anders dan bij verpakte levensmiddelen, waarvoor het al decennialang verplicht is om productinformatie op de verpakking te vermelden (zie ook recht op informatie).
• Niet verplicht: vermelding van gezondheidsinformatie en -waarschuwingen over de risico’s van alcohol.
• Verboden: vermelding van gezondheidsclaims. Dit zijn stellingen dat een product een positieve invloed zou hebben op de gezondheid, bijvoorbeeld de (onterechte) stelling dat het drinken van een glas rode wijn goed zou zijn voor de gezondheid.