Alcohol en kanker

Alcohol is geclassificeerd als carcinogeen door het International Agency for Research on Cancer (IARC), een vooraanstaand instituut in kankeronderzoek van de World Health Organization (WHO) [1]. Carcinogeen wil zeggen dat het kankerverwekkend is voor mensen. Dit geldt voor de stof ethanol (pure alcohol) en nog meer voor de stof aceetaldehyde, die in het menselijk lichaam ontstaat bij de afbraak van alcohol.

Lees meer over de opname en afbraak van alcohol

Alcohol en kanker in percentages

De grootste internationale studie naar het verband tussen verschillende risicofactoren en doodsoorzaken is de Global Burden of Disease Study. Volgens deze studie wordt 4,1% (95% betrouwbaarheidsinterval (BI) 3,1–5,3) van alle nieuwe gevallen van kanker wereldwijd veroorzaakt door het drinken van alcohol [2]. Daarnaast wordt wereldwijd 4,9% (95% betrouwbaarheidsinterval [BI] 4,4 – 5,5) van de sterfgevallen aan kanker veroorzaakt door alcoholgebruik [8]

Voor mannen (6,9% 95%BI 6,2 – 7,6) ligt dit aandeel hoger dan voor vrouwen (2,3 95% BI 2,1 – 2,6). Dit verschil wordt mogelijk verklaard door het verschil in alcoholgebruik tussen mannen en vrouwen. Daarnaast verschilt het aandeel per regio, waarbij in regio’s met een hoge sociaal economische status, alcohol een groter aandeel heeft in de sterfte aan kanker [8].

Alcohol en kanker in Nederland

Uit internationale schattingen blijkt dat in Nederland in 2020 ongeveer 4200 mensen kanker kregen door het drinken van alcohol [4]. Het RIVM schat de alcoholgerelateerde sterfte door kanker in Nederland. Volgens die schatting overleden ongeveer 600 (marges: 340-680) mensen in Nederland in 2021 ten gevolge van kanker veroorzaakt door alcohol [5].

Het RIVM gebruikt hiervoor methodes toegespitst op de Nederlandse situatie, hierdoor kan het verschillen van internationale schattingen. De schatting over 2020 is bovendien gebaseerd op een andere schattingsmethode dan in eerdere jaren, wordt mogelijk onevenredig beïnvloed door de lagere registratie van overmatig alcoholgebruik in 2020 en kan beïnvloed zijn door een toeschrijving van een deel van de alcoholgerelateerde doodsoorzaken aan COVID-19. In deze schatting wordt ook steeds vergeleken met mensen die >0 tot 1 glas alcohol drinken. Voor alcoholgerelateerde kanker wordt de meeste sterfte voorkomen als er niet wordt gedronken.

Trend

In de Europese Unie (EU) is gevonden dat het aandeel alcoholgerelateerde sterftegevallen aan kanker daalde tussen 2000 en 2016, en dat dit mogelijk de daling in alcoholgebruik in de EU tussen 1996 en 2006 weerspiegelt [6] Vanwege meer recente ontwikkelingen in het alcoholgebruik en kankersterfte is het mogelijk dat deze daling spoedig stabiliseert [6]. Wereldwijd wordt een stijging gezien in het alcoholgebruik en dit wordt mogelijk in verband gebracht met de toename in kankerdiagnoses bij mensen jonger dan 50 jaar [7].

Trend in Nederland

De komende jaren wordt een grote toename verwacht van het aantal mensen met kanker in Nederland: van 573.00 in 2019 tot 780.000 in 2032 (aantallen mensen die in de afgelopen 10 jaar met kanker zijn gediagnosticeerd) [9]. Een reden hiervoor is de toename in het aantal oudere mensen die gemiddeld ook ouder worden, maar ook leefstijl heeft er invloed op en in het bijzonder het alcoholgebruik. Volgens het IKNL kunnen maatregelen om alcoholgebruik te verminderen, bijdragen aan een lagere kankerincidentie op de lange termijn.

Verschillende soorten kanker

Het World Cancer Research Fund (WCRF) analyseert wereldwijd onderzoek naar het verband tussen voeding, leefstijl en kanker, en dus ook naar de relatie tussen alcohol en kanker. Uit de laatste onderzoeksresultaten blijkt het volgende.

• Er is overtuigend bewijs dat het drinken van alcohol het risico verhoogt op kanker in de mond, de keelholte, het strottenhoofd, de slokdarm, de dikke darm/endeldarm, de lever en de borst [10].
• Alcohol speelt waarschijnlijk ook een rol in het ontstaan van maagkanker [10].
• Er zijn eerste aanwijzingen dat het drinken van alcohol het risico op long-, alvleesklier- en huidkanker verhoogt, maar de bewijskracht is nog niet sterk genoeg om dit met zekerheid te kunnen zeggen [10].
• Het drinken van maximaal drie glazen alcohol per dag kan bij sommige mensen de kans op nierkanker mogelijk verkleinen [10]. Het eventuele voordelige effect van drinken op nierkanker is geen reden om te beginnen met drinken.

Lees meer op de website van het World Cancer Research Fund (WCRF). Deze website is de online samenvatting van het rapport Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective.

Tabel 1 Percentages van de genoemde soorten kanker veroorzaakt door alcohol [2]

Links

• Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective
  De bevindingen over alcohol in het laatste rapport van het World Cancer Research Fund naar het verband tussen voeding, leefstijl en kanker.

Referenties

1. IARC Working Group on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. Alcohol consumption and ethyl carbamate. IARC Monogr Eval Carcinog Risks to Humans. 2010;96:542–602.
2. Rumgay H, Shield K, Charvat H, Ferrari P, Sornpaisarn B, Obot I, et al. Global burden of cancer in 2020 attributable to alcohol consumption: a population-based study. Lancet Oncol. 2021;22:1071–80. doi:10.1016/S1470-2045(21)00279-5.
3. Institute for Health Metrics and Evaluation. GBD Results Tool. 2021. http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool?params=gbd-api-2019-permalink/ac47fd78e219e2d784fc0e77c3ed2da9. Accessed 8 Dec 2021.
4. IARC. Cancers attributable to alcohol: Estimated number of new cancer cases in 2020 attributable to alcohol drinking, The Netherlands, both sexes. Geraadpleegd van https://gco.iarc.fr/causes/alcohol/tools-bars?mode=2&sex=0&population=528&population_group=4&country=4&continent=0&cancer=40&key=attr_cases&lock_scale=0&nb_results=10&age_group=3&colored=1.
5. RIVM. Schattingen van alcoholgerelateerde sterfte in 2021 [Data].
6.  Rehm J, Shield KD. Alcohol Use and Cancer in the European Union. Eur Addict Res. 2021;27(1):1-8. doi: 10.1159/000507017. Epub 2020 May 15. PMID: 32417845; PMCID: PMC7845418.
7. Ugai T, Sasamoto N, Lee HY, Ando M, Song M, Tamimi RM, Kawachi I, Campbell PT, Giovannucci EL, Weiderpass E, Rebbeck TR, Ogino S. Is early-onset cancer an emerging global epidemic? Current evidence and future implications. Nat Rev Clin Oncol. 2022 Oct;19(10):656-673. doi: 10.1038/s41571-022-00672-8. Epub 2022 Sep 6. PMID: 36068272; PMCID: PMC9509459.
8. GBD 2019 Cancer Risk Factors Collaborators. The global burden of cancer attributable to risk factors, 2010-19: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet. 2022 Aug 20;400(10352):563-591. doi: 10.1016/S0140-6736(22)01438-6. PMID: 35988567; PMCID: PMC9395583.
9. IKNL. Kanker in Nederland: trends & prognoses tot en met 2032. 2022.
10. World Cancer Research Fund. Alcoholic drinks and the risk of cancer. In Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: a Global Perspective (WCRF, 2018).