Voer voor historici

Wij schrijven 2 januari 2043. Gisteren is bekend gemaakt dat generatie 2017 rookvrij de leeftijd van 25 jaar heeft bereikt. Als eerste generatie! Jongere generaties zullen volgen. Alleen onder 26-plussers wordt nog gerookt. Maar dat neemt af, vooral nu het Stoptober 4.0 programma is opgenomen in alle negen Integrale Regionale Zorglijnen. De rookepidemie zal spoedig uitdoven.

Ook tabaksonderzoek dooft uit. De urgentie is er niet meer. Althans niet in het noorden en westen van Europa. De epidemie woekert nog voort in andere delen van Europe, vooral langs de Nieuwe Tabak Route (voorheen bekend als Nieuwe Zijde Route). Nederlandse onderzoekers bemoeiden zich ooit hiermee, maar hadden vrijwel geen toegang tot Chinese fondsen en tijdschriften.

Wat nu resteert, is achteruit kijken. Hoe kon de rookepidemie zo lang duren? Wat was de rol van tabaksonderzoek? Voer voor historici. En zij smullen ervan! Zij hebben tot nu toe vier dingen ontdekt.

1. Het onderzoek als epidemie. Historici ontwaarden in het tabaksonderzoek verschillende fasen. Leidende thema’s waren achtereenvolgens: (1) de gezondheidseffecten van roken, (2) determinanten en beïnvloeding van individueel gedrag, (3) effecten van maatregelen gericht op de markt van tabak, en (4) integratie van maatregelen in samenleving en zorg. Dus vier fasen. Net zoals de rookepidemie zelf vier fasen had. Maar wel liep het onderzoek steeds een fase achter.

2. De wet van de omgekeerde evidentie. Onderzoek aan de Amazon University Almere toonde een inverse relatie tussen (1) de invloed van een maatregel op het afremmen van de rookepidemie en (2) de hoeveelheid onderzoek naar deze maatregel. Een markant voorbeeld was accijnsverhoging: weinig onderzocht, terwijl de 2017 generatie vooral rookvrij is gehouden door de accijnsverhoging van 2032. Een pakje kost sindsdien minimaal 25 Neumark.

3. Beperkt voorspellend vermogen. In 2030 had niemand voorzien dat het nieuwe verbod op verkoop onder de 21 jaar in Finland snel werd gevolgd door alle landen om ons heen. Nederland volgde pas in december 2035, kort voordat de generatie 2017 de 18-jarige leeftijd bereikte. Deze “21-year movement” hadden Nederlandse onderzoekers niet zien aankomen dan wel met scepsis begroet. Maar de invloed op de 2017 generatie bleek onverwacht groot.

4. Kosten-baten verhouding was top. People Health historici schatten dat de rookepidemie in de 21ste eeuw vijf procent meer ziekte en sterfte zou hebben veroorzaakt als wetenschappelijk onderzoek niet zou zijn benut. Op basis daarvan hebben Dahlya berekeningen uitgewezen dat elk mensjaar tabaksonderzoek heeft geleid tot 600 gewonnen levensjaren. Ook al had deze verhouding achteraf gezien veel gunstiger kunnen zijn, in geen ander medisch vakgebied was zij zó hoog.

Over de auteur

Prof.dr. A.E. Kunst
Head of Department of Public Health
Amsterdam UMC
University of Amsterdam