Europees Drugsrapport 2017 verschenen

Margriet van Laar, hoofd programma Drug Monitoring & Policy en Reitox Focal Point van het Trimbos-instituut haalt de voor Nederland opvallende punten uit het jaarverslag 2017 van het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA).

Cannabishulpvraag neemt toe

De meest recente cijfers laten zien dat in de EU ongeveer 17,1 miljoen jongeren en jongvolwassenen van 15-34 jaar, ofwel 13,9% van de bevolking, in het afgelopen jaar cannabis heeft gebruikt. Nederland ligt hier met 16,1% boven. De hoogste prevalentie wordt gevonden in Frankrijk (22%). Evenals in veel andere landen maakt cannabis een groot deel uit van de hulpvraag vanwege drugsgebruik en het aantal cannabiscliënten neemt toe. Van alle nieuwe drugscliënten in de EU, Noorwegen en Turkije die in afgelopen jaar voor het eerst aanklopten bij de hulpverlening had 45% een cannabisprobleem. In Nederland is dat 56%. Verschillen zijn echter groot met percentages variërend van 8% in Litouwen en Estland tot 75% tot 79% in Frankrijk, Denemarken en Cyprus. Als het gaat om het totaal aantal inschrijvingen in het laatste registratiejaar, blijven opiaatcliënten in Europa echter de grootste groep vormen, al neemt hun aantal gestaag af.

Toename sterfte door drugsoverdosering

Het EMCDDA signaleert een toename in sterfte door een drugsoverdosering, vooral in het Verenigd Koninkrijk, maar ook in Duitsland, Lithouwen, Zweden, Turkije en Nederland. In 2016 ging het in de EU, Noorwegen en Turkeije om minstens 8 441 overdoseringen, vooral door heroïne, maar ook andere (synthetische) opoïden worden geregeld aangetroffen bij toxicologisch onderzoek. In 2015 overleden in Nederland volgens de Doodsoorzakenstatistiek 197 drugsgebruikers aan de gevolgen van een overdosering. Dat is meer dan in voorgaande jaren (144 in 2013, 123 in 2014). In 2015 was gebruik van opiaten in 64 gevallen de doodsoorzaak, in 40 gevallen cocaine en in de helft van de gevallen ging het om andere middelen of een combinatie van middelen. De toename in 2015 deed zich niet specifiek voor bepaalde middelen voor. Of er daadwerkelijk sprake is van een stijgende trend zal komende jaren blijken.

Toename synthetische opioïden

Er verschijnen steeds vaker zeer sterk werkzame synthetische opoïden op de Europese drugsmarkt, vooral fentanyl-achtigen. Dit zijn stoffen die de werking van heroïne en morfine nabootsten maar veel sterker werkzaam zijn, zodanig dat zij niet alleen voor de gebruiker maar ook voor anderen die hiermee in aanraking komen (zoals gezondheidsprofessionals, politie, douane) een gevaar vormen. Het Early Warning Systeem van het EMCDDA registreerde een toenemend aantal fatale en niet-fatale intoxicaties door uiteenlopende fentanylen. Vooralsnog worden deze stoffen in Nederland slechts sporadisch aangetroffen door het DIMS. Het Landelijk Drugs en Informatiesysteem van de verslavingszorg registreert jaarlijks een klein aantal (circa 3) cliënten met een fentanylverslaving.

Toename beschikbaarheid cocaïne

Het EMCDDA signaleert een toename van de beschikbaarheid van cocaïne. Dit is gebaseerd op studies van rioolwater analyses (2015-2016), inbeslagnames, prijzen en zuiverheid. Ook in Nederland zijn er tekenen van een toenemende beschikbaarheid waarneembaar. Het recent verschenen Jaarbericht van het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) laat een lichte daling zien van de prijzen en (van 53 euro per gram in 2014 naar 49 gram in 2016) en een toename in zuiverheid. Ook was voor het eerst in 2016 het aandeel cocaïnepoeders dat versneden is met levamisol (antiwormmiddel voor dieren) fors lager dan in voorgaande jaren (van 71% in 2015 naar 58% in 2016). Bevolkingsonderzoeken laten vooralsnog geen toename van cocaïnegebruik zien. Wel wordt in de Amsterdamse Antenne-monitor een toename van de populariteit gesignaleerd, met name in kringen met meer geld, waar het middel bijdraagt aan status en glamour.

Stimulantiagebruik hoog in Nederland

Het Country Drug Report 2017 laat zien dat Nederland goed presteert ten aanzien van de gezondheidsgevolgen van harddrugsgebruik. Het aantal sterfgevallen per miljoen inwoners is nog steeds relatief laag, ondanks de stijging in 2015, het aantal opiaatverslaafden per 1000 inwoners is klein en er is bijna geen aanwas van nieuwe hiv infecties onder (injecterende) drugsgebruikers. Maar het percentage (jongvolwassen) gebruikers van cocaïne, ecstasy en amfetamine in de algemene bevolking is hoog. Voor ecstasy en amfetamine gaat Nederland in de EU zelfs aan kop. Een verklaring is niet direct voorhanden. In Nederland zijn deze middelen, vooral amfetamine en ecstasy, populair in het uitgaansleven, waar het merendeel van de stappers het gebruik beperkt tot een enkele keren per jaar.

Bronnen
European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (2017), European Drug Report 2017: Trends and
Developments, Publications Office of the European Union, Luxembourg.

European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (2017), The Netherlands Country Drug Report 2017, Publications Office of the European Union, Luxembourg.

Het Trimbos-instituut rapporteert samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum in opdracht van het ministerie van VWS en het ministerie van Veiligheid en Justitie jaarlijks aan het EMCDDA over ontwikkelingen in de drugssituatie in Nederland. Dit gebeurt door alle Focal Points in de EU-lidstaten. Deze gegevens vormen de basis voor het Europees Drugsrapport. Kerngegevens voor Nederland zijn te vinden in de Country Drug Report 2017 – the Netherlands. Beide rapportages kunnen worden gedownload van www.emcdda.europa.eu.

Een gedrukte versie van het Europees Drugsrapport kan worden aangevraagd bij mw. Daniëlle Branderhorst (dbranderhorst@trimbos.nl).

Meer over dit thema

• Monitoring drugsmarkten en -incidenten