Nieuw protocol voor MBO-scholen: wat te doen na (poging tot) zelfdoding van een student

Verantwoorde communicatie bij zelfdoding is cruciaal

Zelfdoding is in Nederland één van de belangrijkste doodsoorzaken onder jongeren en jongvolwassenen. Als school wil je na een (poging tot) zelfdoding snel kunnen handelen. Bij een (poging tot) zelfdoding spelen vaak veel emoties onder de naasten, leerlingen en het personeel. Verantwoorde communicatie en goede nazorg zijn op zo’n moment erg belangrijk voor het verwerkingsproces. Maar ook om imitatie-gedrag te voorkomen, het stigma rondom zelfdoding te verminderen en -daar waar nodig- het zoeken van hulp te stimuleren.

“Bij zelfdoding kan er sprake zijn van een imitatie-effect. Dat zie je vaak terug in het aantal hulpvragen en pogingen na een zelfdoding die veel media-aandacht heeft gekregen, zoals bijvoorbeeld de zelfdoding van Antonie Kamerling. Om dit te voorkomen is preventie bij een (poging tot) zelfdoding- door bijvoorbeeld aandacht en toeleiding naar hulp- ontzettend belangrijk” – collega Derek de Beurs (Chief Science Officer en Hoofd epidemiologie, data, evaluatie en monitoring)

Een concreet communicatie-stappenplan ontbrak

Binnen het ZonMw-programma Suïcidepreventie was binnen twee projecten kennis en ervaring opgedaan die kunnen bijdragen aan het verbeteren van de communicatie op en door MBO-scholen na een (poging tot) zelfdoding van een student. Een duidelijk en concreet communicatie-stappenplan voor scholen bij een zelfdoding van een student ontbrak nog. In opdracht van ZonMw ontwikkelde het Trimbos-instituut daarom samen met MBO-scholen het Protocol na een (poging tot) zelfdoding van een student, gebaseerd op de kennis en ervaring uit de eerdere projecten, beschikbare (inter)nationale protocollen en interviews. 113 Zelfmoordpreventie, de MBO Raad, GGD Hart voor Brabant, GGZ Oost Brabant en Stichting School & Veiligheid adviseerden hierbij.

Het protocol ondersteunt MBO-scholen in een zo goed mogelijke communicatie na een (poging tot) zelfdoding van een student. Hoewel het protocol met en voor MBO-scholen is ontwikkeld, is het tevens, met enkele aanpassingen, bruikbaar voor andere scholen.

“Een stappenplan geeft houvast in het handelen, ondanks de stress. Vooral de eerste dag is hectisch, je moet als school veel keuzes maken. Wie gaat wie en hoe informeren, wie haal je uit de klas, etc.” – Zorgcoördinator MBO-school

Acties, voorbeeldteksten, communicatierichtlijnen en tips

Het protocol bestaat uit twee uitgebreide lijsten van concrete acties na een zelfdoding van een student en na een poging tot zelfdoding. Voor een zelfdoding beschrijft het protocol de acties voor de situaties: direct na de melding van het incident, nog op dezelfde dag, tussen overlijden en de uitvaart, na de uitvaart en op de lange termijn. Bij de verschillende acties staan aandachtspunten, instructies en tips.

“Het is goed om van te voren al relevante externe partijen op te zoeken en te contacten. Zo kostte het tijd en moeite om de betrokken wijkagent voor onze vestiging te vinden. Tijdens een crisissituatie zou deze zoektocht niet wenselijk zijn.” – Zorgcoördinator MBO-school

Meerdere hulpmiddelen in het protocol bieden extra verdieping en ondersteuning bij de acties uit het protocol. Denk aan communicatierichtlijnen, voorbeeldteksten, adviezen over hoe een klassengesprek te voeren of het personeel in te lichten en hoe om te gaan met (sociale) media. De school kan het protocol ter voorbereiding op maat maken. Een (poging tot) zelfdoding komt altijd onverwacht en een goede voorbereiding is dan zeer waardevol. Zo wordt de school aangespoord om alvast te noteren wie welke actie uitvoert, wie onderdeel uitmaakt van het crisisteam en om contact op te nemen met relevante externe partijen.

“Het is belangrijk dat zelfdoding op school bespreekbaar blijft en aandacht krijgt. Het is noodzakelijk dat een docent een tool in handen heeft waarop hij kan terugvallen. Vooral voor jonge docenten kan dit een enorm aangrijpende situatie zijn. Het is prettig om dan duidelijk te hebben wie te benaderen, hoe te handelen en hoe te ondersteunen.” – Zorgcoördinator MBO-school

Protocol vanaf vandaag beschikbaar

MBO-scholen kunnen vanaf vandaag het ‘Protocol na (poging tot) zelfdoding van een student’ gratis downloaden. Ook andere scholen kunnen gebruik maken van dit protocol na enige aanpassingen. Wij raden scholen aan om alvast met de voorbereidende acties aan de slag gaan en het protocol te delen binnen uw school. Zo bent u beter voorbereid als er een zelfdoding of poging daartoe plaatsvindt.