Gezonde School certificaat Welbevinden ‘gouden Flippo’
Waarom zou je als lagere of middelbare school aandacht besteden aan welbevinden? Die vraag stellen de deelnemers van het werkbezoek aan de basis Parkschool en het Stanislas College voor VMBO in Delft niet meer. Zij hebben zelf gezien en gehoord wat het oplevert, en wat je ervoor moet doen.
Ze vergelijkt certificaten voor De Gezonde School met Flippo’s sparen: als je er één hebt, wil je er steeds meer. En de gouden Flippo is die voor Welbevinden. Gezonde School coördinator Marica Iskra van het Stanislas college in Delft is een enthousiast pleitbezorger. Aanleiding is het werkbezoek eind januari van het ministerie van VWS, de gemeente Delft, lokale partners en Pharos en het Trimbos-instituut. Samen met directeur Henrique Dekker, licht Iskra toe hoe en waarom ze als VMBO school zoveel aandacht besteden aan welbevinden. “Als kinderen zich veilig voelen op school en lekker in hun vel zitten, gaat het met leren ook beter,” vult directeur Nico Nijenhuis van de Delftse basis Parkschool later op de dag aan. Beide scholen werken op een andere manier aan welbevinden. Maar er zijn ook overeenkomsten.
Welbevinden was al langer een thema van de Gezonde School, maar er lag geen programma of integraal aanbod onder. Pharos en het Trimbos-instituut hebben die handschoen 2 jaar geleden opgepakt. De focus lag in eerste instantie op het basisonderwijs, vanaf dit jaar is er ook aanbod en ondersteuning voor het voortgezet onderwijs. Doel van het programma is vooral handvatten bieden zodat scholen op een gestructureerde en geïntegreerde manier aan welbevinden kunnen werken. Via pilotscholen en scholen die al langer met het thema aan het werk zijn worden good practices in kaart gebracht waar andere scholen hun voordeel mee kunnen doen.
De Delftse aanpak
De succesfactoren in de Delftse aanpak zijn divers. De ondersteuning en goede samenwerking met de gemeente is er één van. Senior beleidsmedewerker Ozgul Yurtsever noemt de grondige aanpak die blijvend is en breder kijkt dan de school of het gezondheidsbeleid als voornaamste reden om er als gemeente in te investeren. Een andere bepalende factor is gezonde school adviseur van de GGD Haaglanden Joline van Lier. Zij heeft een spilfunctie bij het maken van keuzes en het bij elkaar brengen van partijen. Want dat is een andere belangrijke factor: korte lijntjes en goede samenwerking met andere relevante partners zoals de jeugdgezondheidszorg, buurtsportcoaches en wijkteams.
Maar de school. Dat is waar de basis wordt gelegd en waar de leerling centraal staat. Zowel de bezochte basisschool als het VMBO hebben als overeenkomst dat ze systematisch aandacht besteden aan welbevinden, er is veel individuele aandacht en begeleiding voor leerlingen én ze hebben beide een uitwijkmogelijkheid voor kinderen die vastlopen. Op het Stanislas College is dat een Time In klas. Leerlingen die door gedrags- of leerproblemen niet meer kunnen meedraaien in hun eigen klas, krijgen hier gedurende 13 weken in een groep van maximaal 9 leerlingen van alle leeftijden en niveaus de rust, ruimte en persoonlijke begeleiding om later weer gewoon mee te draaien. Op de Parkschool is een kindercoach waar boze kinderen of kinderen die het even niet meer weten, terecht kunnen voor een luisterend en begripvol oor als ze dat zelf nodig vinden of wanneer ze anderen te veel storen in de klas. Op beide scholen wordt het gedrag niet goedgekeurd of getolereerd, maar het kind wordt gehoord, gezien en een andere, meer positieve kant op begeleid. In de eigen school in eerste instantie. En als het nodig is zorgt de Intern Begeleider of Zorgcoördinator dat het kind passende hulp krijgt.
Ben je teveel rots of water?
Beide scholen maken ook gebruik van de Rots en Water training, een van de beschikbare weerbaarheidsprogramma’s voor een positieve sociaal emotionele ontwikkeling. Kinderen leren in de training om voor zichzelf op te komen, hun grenzen aangeven of hoe ze met boosheid of frustratie om kunnen gaan. Maar ook leren ze om aandacht te hebben voor de positie en gevoelens van anderen. “Ik had altijd een heel kort lontje. Nu niet meer, want ik heb geleerd niet meer zoveel woede op te bouwen”, vertelt een VMBO-leerling. Een ander zegt: “Ik was veel rots. Ik heb geleerd dat ik niet altijd hoef te reageren en ook water kan zijn.” Dat de leraren op het Stanislas de training zelf ook volgen, is omdat ook zij er wat aan kunnen hebben. Bovendien ontstaat er zo een gemeenschappelijke taal en weet iedereen wat er bedoeld wordt als je teveel rots of water bent.
Nog meer inspiratie van het Stanislas…
De dagindeling is een van de manieren waarop bij het Stanislas invulling wordt gegeven aan persoonlijke coaching en aandacht. Iedere dag ziet het eerste anderhalf uur er hetzelfde uit voor alle klassen. Het eerste uur is mentor- of coachinguur, waar steeds vier andere leerlingen uit een klas persoonlijke begeleiding krijgen. Het volgende half uur is de volledige mentorklas samen om de dag te beginnen. De rest van de dag staan alle deuren de hele dag open en gaat iedereen ‘de vloer op’, zoals Dekker het omschrijft. “Het is vaak niet het beeld, maar juist bij het VMBO staat innovatie hoog in het vaandel. De kinderen die hier les krijgen zijn onderzoekend, experimenteel en nieuwsgierig. Dat is wat wij leerlingen willen bieden maar ook van hen vragen. We bieden structuur en duidelijkheid, maar ook veel ruimte voor ontdekken. Dus staan er vakken als robotica en yoga naast elkaar op het programma in modules van 6 weken. Want je moet zoveel mogelijk doen en ervaren om te kijken wat je kunt en wat bij je past.”
Middels onderzoeken, vragenlijsten en leerlingvolgsystemen wordt gemonitord hoe het staat met de gezondheid en het welbevinden van leerlingen, en worden mogelijke trends of risico’s in kaart gebracht. Waar nodig is er contact met de jeugdarts, jeugdverpleegkundige of maatschappelijk werker. Opvallend is de positieve benadering. Vaak ligt de focus op gedrag. Bij het Stanislas benaderen ze kinderen met problemen niet als lastig, maar als een persoon die iets kan en iemand is. En wie iets niet goed doet, wordt geholpen om het anders te doen of proberen.
… en van de Parkschool
Het is ook de benadering op de Parkschool. Hier worden in alle klassen lessen in mindfulness gegeven. In groep 3 wordt geoefend om een paar minuten zo rustig als een kikker te zitten en heel goed te luisteren wat voor geluiden je hoort als iedereen zijn mond houdt. In groep 7 zijn ze al verder. Daar zitten de leerlingen echt 20 minuten stil met hun ogen dicht. Het blijkt te werken: kinderen worden er rustiger van en zijn er inmiddels al aan gewend. Zodra de klankschaal gaat ontstaat er een oase van rust in het lokaal. Daarnaast is er ook volop ruimte voor geluid en beweging: buiten in het grote wijkpark voor de school kunnen ze al hun energie kwijt. En wordt meteen geïntegreerd in de wijk en met de ouders en buurtbewoners die daar ook komen.
Regelmatig en laagdrempelig contact met de ouders is verder een belangrijk punt in de aanpak van de Parkschool. Nijenhuis begroet de leerlingen en hun ouders iedere ochtend persoonlijk bij de ingang van de school. De leerkrachten bezoeken in groep 1,3,5 en 7 leerlingen thuis, omdat de thuissituatie van invloed is op hoe het op school gaat. “Belangrijk is om met het hele team op 1 lijn te zitten”, benadrukt Nijenhuis. Ook al is de benadering van de school positief, ze hebben wel heldere regels en timmeren dingen zoveel mogelijk dicht. “Dat lijkt tegenstrijdig”, bekent de directeur, “maar alleen zo werkt het”. Het is nu eenmaal een school met veel verschillende culturen en problemen, dan moeten de kaders duidelijk zijn. Maar wel vanuit de basishouding: respect voor elkaar.
Duidelijk is dat beide scholen door de aandacht voor welbevinden via de gezonde school aanpak een samenhangend en geïntegreerd beleid hebben, waardoor alles in elkaar grijpt en logisch te begrijpen en uit te leggen is. Aan zowel de kinderen, leerkrachten als hun ouders. Of het echt de gouden Flippo is, zal voor iedere school anders zijn. Maar dat het bijdraagt aan een gezonde school en inspirerende plek voor docenten en leerlingen, staat na dit werkbezoek buiten kijf.
Meer weten: www.welbevindenopschool.nl of www.gezondeschool.nl
