Europees Drugsrapport 2016 verschenen

Margriet van Laar, hoofd programma Drug Monitoring & Policy en Reitox Focal Point van het Trimbos-instituut en Marianne van Ooyen-Houben, projectleider bij het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, halen de voor Nederland opvallende punten uit het jaarverslag 2016 van het European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA).

Het EMCDDA waarschuwt voor nieuwe gezondheidsrisico’s door veranderingen in drugsaanbod en gebruikspatronen. Drugs worden steeds sterker en er verschijnen in rap tempo ‘Nieuwe Psychoactieve Stoffen’ op de markt met veelal onbekende en soms dodelijke effecten. Ook zit het gebruik van ecstasy en cannabis in de lift en neemt in sommige landen het aantal drugsdoden door opiaten toe. Problemen met stimulerende middelen worden steeds zichtbaarder en het internet zorgt voor een grote verandering in de wijze waarop drugs worden verhandeld. Dit alles roept volgens het EMCDDA om gezamenlijke inspanningen tussen (inter)nationale overheden, internetbedrijven en maatschappelijke partners om deze situatie de baas te kunnen.

Ecstasy in opmars
Ecstasygebruik blijft toenemen in Europa. In Bulgarije, Frankrijk, Finland en het Verenigd Koninkrijk wordt meer gebruikt dan in voorgaande jaren, maar Nederland blijft koploper in de EU. Het percentage recente ecstasygebruikers onder jongeren en jongvolwassenen van 15-34 jaar in ons land is 5,5 procent versus 1,7 procent voor het Europees gemiddelde. Na Nederland ligt het gebruik het hoogst in Tsjechië (3,6 procent), gevolgd door Bulgarije (2,9 procent). Ook de sterkte van ecstasypillen, afgemeten aan het gehalte MDMA, is verder gestegen. Het blijft gissen naar de oorzaken van deze trend.

Nieuwkomers & internet
In 2015 registreerde het EMCDDA 98 nieuwe psychoactieve stoffen, vergelijkbaar met het jaar ervoor. De meeste middelen trekken slechts een beperkt gebruikerspubliek en verdwijnen na verloop van tijd weer. Dat geldt niet voor 4-fluoramfetamine (4-FA of 4-FMP. Gebruikers rapporteren effecten die tussen die van ecstasy en amfetamine in liggen. Het aantal incidenten lijkt toe te nemen, vermoedelijk in samenhang met de toename in het gebruik. In een lopend Europees onderzoek (PREDICT) worden methoden ontwikkeld om meer te weten te komen over de risico’s van 4-FA en andere NPS.

Internet & handel in drugs en NPS
Afgaande op gegevens van (potentiële) gebruikers die hun drugs en andere middelen laten testen, wordt in Nederland naar schatting circa 5 procent van de drugs of NPS door consumenten op internet gekocht. Dat is meer dan een aantal jaren geleden. Een uiteenlopend arsenaal aan NPS is verkrijgbaar op sites die via gewone zoekmachines te vinden zijn. Illegale drugs worden doorgaans op sites aangeboden die niet door Google (en andere gebruikelijke zoekmachines) geïndexeerd worden; hiervoor wordt speciale software gebruikt (met name de TOR-browser) die het IP adres van een computer beschermen en daarmee de privacy van de gebruiker.

Toename opiaatoverdosering en (meth)amfetamineproblematiek
De door het EMCDDA gesignaleerde toename in sterfte door een drugsoverdosis, met name door heroïne en andere opiaten, wordt niet gezien in Nederland. Al jaren schommelt dit aantal tussen de 100 en 140, waarvan opiaten ongeveer een derde van de gevallen uitmaken, en de helft polydrugsgebruik betreft.

Het amfetaminegebruik is in Nederland met een jaarprevalentie van 2,9 procent onder 15-34 jarigen het hoogst van de EU (gemiddeld 1 procent). Alleen Estland (2,5 procent), Tsjechië (2,3 procent) en Finland (2,4 procent) vallen ook in de hogere regionen. Het amfetaminegebruik leidt in Nederland echter maar tot een relatief beperkte hulpvraag (7 procent van alle drugshulpvragen in 2014). Het lage percentage spuitende amfetaminecliënten kan dit deels verklaren (cf.Drugsproductie in Europa
Wereldwijd is Europa een belangrijke drugsmarkt. Er worden drugs en precursoren aangevoerd uit Zuid-Amerika, West-Azië en Noord-Afrika, terwijl China en India belangrijke herkomstlanden zijn voor nieuwe psychoactieve middelen. Sommige drugs worden via Europa naar andere continenten doorgevoerd. Europa is zelf een producerende regio voor cannabis en synthetische drugs. Deze productie vindt steeds meer plaats in de buurt van de afzetmarkten.

Cannabis vertegenwoordigt op de Europese illegale gebruikersmarkten de meeste waarde: een geschatte 9,3 miljard euro op een totaal van ongeveer 24,3 miljard euro die zou omgaan op de illegale gebruikersmarkten. Cannabis is ook de meest in beslag genomen drug in Europa. Opvallend is dat de beschikbaarheid van heroïne, die in de periode 2010-2011 en 2013 leek te dalen, sinds 2014 weer lijkt toe te nemen. De heroïne komt vooral uit de opiumproductie in Afghanistan.

Nederland komt in het Europese rapport naar voren als invoerland voor cocaïne (via de haven van Rotterdam) en als productieland van synthetische drugs. De productie van ecstasy is volgens het EMCDDA nog steeds geconcentreerd in Nederland.

Het EMCDDA wijst erop dat op internationaal en Europees niveau momenteel een fel debat wordt gevoerd over de kosten en baten van verschillende beleidsopties op het gebied van cannabis. Ook in Nederland vindt dit debat plaats, de laatste jaren veelal op initiatief van gemeenten.

Bronnen
EMCDDA (2016). Europees Drugsrapport 2016: trends en ontwikkelingen. Lissabon: EMCDDA.

Het Trimbos-instituut rapporteert samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum in opdracht van het ministerie van VWS en het ministerie van Veiligheid en Justitie jaarlijks aan het EMCDDA over ontwikkelingen in de drugssituatie in Nederland. Dit gebeurt door alle Focal Points in de EU-lidstaten. Deze gegevens vormen de basis voor het Europees Drugsrapport. Deze rapportage kan worden gedownload van www.emcdda.europa.eu.

Gedrukte versies kunnen worden aangevraagd bij Daniëlle Branderhorst (dbranderhorst@trimbos.nl).

Naast het Europees Drugsrapport 2016 heeft het EMCDDA vier nieuwe themarapportages (Perspectives on drugs) uitgebracht:

• Comorbidity of substance use and mental health disorders in Europe
• Strategies to prevent diversion of opioid substitution treatment medications
• Changes in Europe’s cannabis resin market
• Cocaine trafficking to Europe

Deze (digitale) rapportages zijn eveneens te vinden op www.emcdda.europa.eu.

Meer informatie

Stuur een bericht aan contactpersoon Margriet van Laar
of bel +31 (0)30 – 2959(320)