Blog |

Wetenschappers en journalisten, hoe werken we samen?

wetenschappers-en-journalisten-hoe-werken-we-samen

Als wetenschapper bij het Trimbos-instituut heb ik regelmatig te maken met de media. We doen immers wetenschappelijk onderzoek waarover we berichten en zijn vervolgens graag bereid om vragen hierover te beantwoorden van journalisten en andere geïnteresseerden.

Blog Ferry Goossens, onderzoeker en projectleider Uitgaan, Alcohol en Drugs bij het Trimbos-instituut

Mijn baan
Als wetenschapper bij het Trimbos-instituut heb ik regelmatig te maken met de media. We doen immers wetenschappelijk onderzoek waarover we berichten en zijn vervolgens graag bereid om vragen hierover te beantwoorden van journalisten en andere geïnteresseerden. Tevens ben ik woordvoerder over het gebruik van uitgaansdrugs zoals ecstasy en ik kan u zeggen dat ik dit één van de leukere onderdelen van mijn werk vind. Live radio, een item in het journaal of een interview voor een landelijke krant. Mijn eerste optredens voor de pers vond ik enorm spannend, maar het is uiteindelijk fantastisch om als wetenschapper je kennis te mogen delen.

Het dilemma
Echter, regelmatig sta ik voor een lastig dilemma wanneer ik door een journalist word benaderd over een vermeende drugshype of over een “onderzoek” dat ze zelf hebben uitgevoerd. Vanuit mijn werk als onderzoeker zie ik dan vaak al snel dat er niet veel aan de hand is rondom de hype of dat er veel op de onderzoeksmethode valt af te dingen. Vervolgens leg ik aan de hand van onafhankelijk onderzoek uit dat een enorme stijging van drug X echt niet aan de hand is. Een journalist of redactie kan dit van mij aannemen en besluiten er geen item van te maken. Ik ben geen journalist maar volgens mij een verstandige beslissing, want er is immers geen nieuws. Of een redactie maakt er een human interest verhaal van waarbij ze toelichten dat het probleem weliswaar niet veel voorkomt, maar het voor deze persoon wel ingrijpend was. Het is dan weliswaar geen nieuws meer, maar prima.

Maar zo makkelijk gaat het meestal niet. Soms doen media zelf onderzoek, bijvoorbeeld naar de mate waarin het gebruik van een bepaalde drug voorkomt, maar hebben ze weinig oog voor de wetenschappelijke spelregels om zo’n onderzoek te doen. Enige jaren geleden deed een jongerenomroep een onderzoek waaruit bleek dat de verhoging van de leeftijdsgrens voor alcohol naar 18 jaar geleid had tot een stijging van drugsgebruik onder 16- en 17-jarigen. Methodologisch klopte er niets van dit onderzoek, maar het leidde wel tot Kamervragen. Een onderzoek dat ik later mede mocht uitvoeren, en gebaseerd was op zorgvuldig verzamelde epidemiologische data, wees uit dat de stijging van de alcoholleeftijd helemaal niet geleid had tot een stijging van het gebruik van drugs onder minderjarigen. Veel gedoe om niets dus.

Alternative facts
Ik vind het als wetenschapper lastig als een mediakanaal eigen onderzoek publiceert dat eigenlijk meer een rondgang is langs een deel van hun lezers of kijkers. Ze maken daarmee nieuws in plaats van het te verslaan. Dat is niet zo erg, maar dan moeten de feiten wel kloppen en ze moeten goed uitleggen dat het een poll is onder hun publiek. Overigens, veelal is het een selectief deel van hun publiek. Want als je een onderzoek naar drugsgebruik doet, zullen vooral diegene reageren die drugs gebruiken. En ja, dan krijg je best hoge prevalenties en lijkt het op basis van jouw onderzoek of iedereen tegenwoordig drugs gebruikt. Zulk onderzoek levert meestal veel (politieke) rumoer op en in het slechtste geval ook nog eens geldverspilling door beleid dat gebaseerd is op onjuiste informatie. U begrijpt het, ik ben niet zo van de alternative facts stroming.

Onze reactie
Terug naar mijn dilemma. Als we als Trimbos-instituut gevraagd worden om te reageren op hypes of polls hebben we twee keuzes. We reageren wel of we reageren niet. Dat is nog geen eenvoudige keus, zeker als je merkt dat de journalist sowieso een item gaat maken. Werken we niet mee, dan gaat de journalist op zoek naar een andere (hopelijk) expert en komt het item er toch. We kunnen dan geen invloed meer uitoefenen op het verhaal en het vergroot de kans dat er onjuiste conclusies over drugs en drugsgebruik gepresenteerd worden als waarheid. Dat raakt mijn wetenschappelijke hart. Werken we wel mee, dan legitimeren we als Trimbos-instituut zo’n onderzoek impliciet en wekt het de suggestie dat de cijfers of het verhaal wel kloppen. Dat willen we ook weer niet, want onafhankelijkheid en betrouwbaarheid zijn cruciaal voor een wetenschappelijk instituut als het onze en daar zijn we zuinig op. We kunnen natuurlijk ook uitgebreid aangeven waarom hun onderzoek methodologisch niet klopt, maar meestal kost ons dat heel veel tijd en zien we daarvan weinig terug in het item of het artikel.

Recentelijk zijn we door een landelijke gratis krant gevraagd om te reageren op een enquête die zij hebben gehouden onder hun lezers over drugsgebruik. We kregen aanvankelijk enkel wat tabellen met het verzoek daarop te reageren. We hebben aangegeven dat we niet kunnen ingaan op hun verzoek omdat wij kort door de bocht geen conclusies gaan trekken over hun poll. Logischerwijs zou de ‘onderzoeker’ die de enquête heeft opgesteld de conclusies moeten trekken. Na intensief contact met de journalist hebben we besloten om een aantal vragen te beantwoorden naar aanleiding van het conceptbericht, uit te leggen wat onze bedenkingen zijn en het daar bij te houden. Dit was een goed voorbeeld van het dilemma waarmee ik zit van wel of niet meewerken met de media.

De cijfers
Oh ja, toch nog even de cijfers over drugsgebruik onder jongeren, voor het geval u zich weer een ongeluk schrikt over een nieuw “onderzoek”. De beschikbare meest recente cijfers laten zien dat 6.6% van de Nederlandse 15-34 jarige jongeren en jongvolwassenen in het afgelopen jaar ecstasy heeft gebruikt. Dat is meer dan gemiddeld dan in de EU en waarschijnlijk ook hoger dan voorgaande jaren, maar het is niet zo dat alle jongeren nu massaal ecstasy gebruiken. Laten we het houden op 1 op de 15. En dat veel jongeren denken dat er tegenwoordig meer drugs worden gebruikt dan vroeger is niet zo gek. Want als je een 24 jarige vraagt om bijvoorbeeld tien jaar terug te kijken, toen hij dus 14 was, dan is het niet zo gek dat hij denkt dat er tegenwoordig meer drugs worden gebruikt. En zoals gezegd, er is geen wetenschappelijk bewijs dat meer jongeren drugs gaan gebruiken door de ophoging van de alcoholleeftijd naar 18 jaar. We hebben als Trimbos-instituut niet alle waarheid in pacht, maar doen wel onze best om deze zo dicht mogelijk te benaderen.

Auteur