Dit schooljaar aan de slag met welbevinden? Deze tools helpen je op weg

Deze blog is geactualiseerd op 4 september 2023.

Werk aan oplossingen voor de lange termijn

In de praktijk kun je als school tegen problemen aanlopen waar je nu – of in ieder geval snel – een oplossing voor wil. Bijvoorbeeld lage motivatie bij leerlingen of veiligheidsincidenten. De inzet van een interventie kan dan als een oplossing voelen. Uit onderzoek weten we echter dat dit niet het volledige antwoord is. Het risico bestaat namelijk dat je met een enkele interventie maar een deel van het probleem aanpakt, of dat het effect ervan na enige tijd weer uitdooft. Er komt meer bij kijken om een interventie goed te laten landen op school. Denk bijvoorbeeld aan vragen als: hoe zorg je ervoor dat de interventie aansluit bij de behoefte van leerlingen en het onderwijspersoneel? Hoe zorg je voor geschikte trainingen voor leerkrachten, docenten en andere betrokkenen om de interventie effectief te begeleiden? En hoe neem je ouders mee in de keuze die je maakt? Hiervoor is het onder andere belangrijk om vooraf een goede analyse te doen. Dit hoeft niet veel tijd te kosten.

> De Praktijkkaart Welbevinden – Van analyse naar interventie laat zien hoe je op een snelle, praktische manier interventies kiest op basis van een globale analyse.

Voordelen van een integrale benadering

De kracht van een duurzame aanpak die initiatieven, acties en maatregelen combineert is dat het op termijn problemen voorkomt. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat integraal inzetten op welbevinden veel voordelen heeft. Denk aan betere academische prestaties, verbeterd welbevinden van personeel en afname van psychische klachten bij leerlingen. Inzetten op welbevinden biedt ook veel mogelijkheden voor het vergroten van kansengelijkheid, bijvoorbeeld door extra ondersteuning voor leerlingen die dat nodig hebben. Armoede, chronische stress, traumatische gebeurtenissen en discriminatie zijn voorbeelden van factoren die het welbevinden van leerlingen beïnvloeden. Veel factoren liggen buiten de directe invloed van de school, maar school kan wel een belangrijke rol spelen om te zorgen dat leerlingen zich veilig voelen.

Versterk wat goed gaat, pas aan wat beter kan

Als je integraal wilt werken, is het handig om eerst de huidige situatie in kaart te brengen met de checklists welbevinden voor primair onderwijs,  voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Hierin komen verschillende onderdelen van integraal werken aan welbevinden aan bod. Door deze eerlijk in te vullen krijg je zicht op hoe jouw school ervoor staat. Je kunt bekijken wat er goed gaat, wat meer aandacht verdient en wat prioriteit heeft. Het uitgangspunt hierbij is: versterken wat goed gaat en aanpassen wat beter kan.

Onderdelen van de checklist zijn bijvoorbeeld: Is er een gezamenlijk opgestelde en gedragen visie op welbevinden? In welke mate is er aandacht voor het welbevinden van schoolpersoneel en professionalisering? Is er binnen de lessen aandacht voor welbevinden en voor leerlingen die opgroeien in kwetsbare omstandigheden? Hoe ziet de ondersteuningsstructuur eruit? Hoe betrekt jullie school ouders en leerlingen? En hoe werkt de school samen met zorgpartners?

> Checklist welbevinden primair onderwijs

> Checklist welbevinden voortgezet onderwijs

> Checklist welbevinden in het mbo

Een visie die past bij de waarden van jouw school

Een volgende belangrijke stap van een integrale aanpak is een langetermijnvisie op welbevinden, waar het schoolpersoneel achter staat. Vanuit een gedragen visie kun je als school werken aan planvorming en de plannen opnemen in je beleid. Elke school heeft eigen ideeën over wat zij belangrijk vinden. Onderzoek dus wat wel en niet aansluit bij de waarden van jouw school. Voorbeelden van waarden zijn veiligheid, talenten of zelfstandigheid. De handreiking Waardengedreven werken aan welbevinden beschrijft hoe je op een gestructureerde manier samen met je schoolteam een visie kunt vormen, door middel van twee bijeenkomsten. Aan het einde van de tweede bijeenkomst heb je met je team concrete actiepunten afgesproken, gericht op het werken aan welbevinden op school vanuit de waarden die jouw team het meest belangrijk vindt. Deze tool is ontwikkeld voor schoolteams in het primair en voortgezet onderwijs; en is geschikt voor zowel regulier als speciaal onderwijs.

“Werken vanuit waarden geeft energie, motivatie en uiteindelijk ook betere resultaten. Als je goed hoort wat mensen in je team echt belangrijk vinden, gaan ze er als vanzelf samen iets goeds van maken. Niet omdat het hoort of moet, maar omdat mensen het zelf willen. Daarmee boor je energie en creativiteit die een team vleugels kan geven.”

Marieke te Plate, Gezondheidsmakelaar School & Jeugd

> Kom snel tot een gedragen visie met behulp van de handreiking Waardengedreven werken aan welbevinden

Duurzaam investeren in welbevinden

Werken aan welbevinden op school gaat dus over meer dan het inzetten van (een verzameling) interventies. Idealiter is een interventie een onderdeel van een bredere, duurzame en integrale aanpak. Welke interventie bij jouw school past, is maatwerk. Heb je de huidige situatie in kaart gebracht en je visie op welbevinden op orde, en wil je verder aan de slag?

> In de Praktijkkaart Duurzaam investeren in welbevinden lees je meer over de volgende stappen die je kunt zetten: doelen vaststellen, ondersteuningsbehoeften bepalen, organiseren van activiteiten, monitoren, evalueren en borgen.

Aan de slag met de Gezonde School-aanpak

Welbevinden op School is kennispartner van Gezonde School. Gezonde School brengt de kennis van Welbevinden op School met de Gezonde School-aanpak in de praktijk. Deze integrale aanpak helpt scholen om structureel bij te dragen aan een goede gezondheid van leerlingen en medewerkers. Scholen die werken met de aanpak kiezen zelf met welke gezondheidsthema’s ze aan de slag gaan – welbevinden is daar één van.

> Werken aan welbevinden via de Gezonde School-aanpak

Meer informatie

• Schrijf je in voor de nieuwsbrief en blijf op de hoogte van Welbevinden op School
• Artikel – Help de jeugd aan een betere mentale gezondheid

Over Welbevinden op School

Kinderen en jongeren ontwikkelen zich het beste als het goed met ze gaat. Als ze lekker in hun vel zitten en zichzelf kunnen zijn, en gezond en veilig opgroeien in een kansrijke omgeving. Kortom: als zij een hoge mate van welbevinden ervaren. Scholen spelen hierin een belangrijke rol. Leren lukt het beste als je je goed voelt, en omgekeerd helpt goed onderwijs leerlingen en studenten om beter in hun vel te zitten. De maatschappelijke urgentie om hier samen aan te werken is enorm. Er is dus werk aan de winkel, maar scholen hoeven dat niet alleen te doen. Welbevinden op school is er voor scholen die het welbevinden van hun leerlingen en studenten structureel willen bevorderen, en voor hun omgeving. Werk je op een basisschool, middelbare school of in het mbo? Of wil je bij een GGD of gemeente met dit onderwerp aan de slag? De kennis en tools van Welbevinden op School hebben hun basis in wetenschappelijk onderzoek. Ze helpen je snel op weg om vanuit een duurzame, gezamenlijke visie te werken aan welbevinden. Lees meer…

Bronnen

• Badou, M. & Day, M. (2021). Kansenongelijkheid in het onderwijs. Verkennend onderzoek naar de factoren die samenhangen met onderwijs (on)gelijkheid. Utrecht: Verweij Jonker Instituut.
• Clarke, A., Sorgenfrei, M., Mulcahy, J., Davie, P., Friedrich, C., & McBride, T. (2021). Adolescent ental health: A systematic review on the effectiveness of school-based interventions. Londen: Early Intervention Foundation.
• Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., & Schellinger, K. (2011). The impact of enhancing students’ social and emotional learning: A meta-analysis of school-based universal interventions. Child Development, 82, 474-501.
• Greenberg, M., & Jennings, T. (2009). The prosocial classroom: teacher social and emotional competence in relation to student and classroom outcomes. Review of Educational Research, 79(1), 491–525.
• Looman, B. L. J., De Jager, M., Tuk, B., Onrust, S. A., Lammers, J., Spijkerman, M., & Buijs, G. (2014). Sociaal-emotionele ontwikkeling in het primair onderwijs. Een doorlopende integrale aanpak? Utrecht: Pharos & Trimbos-instituut.
• Shucksmith, J., Summerbell, C., Jones, S., & Whittaker, V. (2007). Mental Wellbeing of Children in Primary Education (targeted/indicated activities). Londen: National Institute of Clinical Excellence.
• Van Zundert, R. (2017). Heleschoolbenadering positieve psychologie. Tijdschrift positieve psychologie, 1, 72-80.
• Weare K. (2015). What works in promoting social and emotional well-being and responding to mental health problems in schools? Advice for Schools and FrameworkDocument. Londen: National Children’s Bureau.