Vrijwilligers aan het woord over hun onmisbare werk in de zorg

Auteurs: Elsemieke van Belzen en Claudia van der Velden

Vrijwilligers zijn goud waard in de zorg. Zij verrichten hun werkzaamheden onbetaald en vanuit hun hart. In veel woonvoorzieningen voor mensen met dementie zijn vrijwilligers actief. Zij zijn onmisbaar voor het realiseren van kwalitatief goede zorg. Voor veel bewoners zijn vrijwilligers dé vaste gezichten en juist degene die tijd en aandacht kunnen geven waar zij zo veel behoefte aan hebben. Voor deze blog gingen we in gesprek met drie vrijwilligers in de ouderenzorg over hun kijk op het werk wat ze doen. We spraken Marja van zorgorganisatie Pieter van Foreest, Sandra van het Parkhuis en de Edith van woonzorgboerderij de Reigershoeve.*

“Ik weet vanuit mijn hart hoe ik om moet gaan met mensen met dementie”, vertelt Edith, inmiddels 10 jaar vrijwilliger en verbonden aan een vaste woongroep met acht bewoners. “Ik heb veel te brengen als vrijwilliger, maar ik krijg er ook een hoop voor terug. Ik voel me gezien en gewaardeerd en ik heb het gevoel er toe te doen.”

Ook Sandra, inmiddels 26 jaar werkzaam als vrijwilliger, geeft aan dat ze het werk vol enthousiasme doet. “Het zijn de leukste dagen van de week! Ik krijg er zo veel energie, blijdschap en voldoening voor terug.” Sandra heeft een achtergrond als verpleegkundige, waardoor ze op een verantwoorde manier net een stapje extra kan doen als vrijwilliger.

Marja is in coronatijd vrijwilliger geworden op een afdeling voor mensen met dementie, waar ook haar moeder heeft gewoond. ‘’Het is steeds moeilijker om mensen te benaderen wanneer ze dementie hebben, daarom is het mooi dat ik de tijd heb om ze één-op-één te stimuleren en plezier met ze te hebben.’’

De afgelopen jaren is de kijk op zorg en ondersteuning voor mensen met dementie in het verpleeghuis veranderd. Waar de ondersteuning voorheen vooral gericht was op de medische aspecten, staat momenteel het welzijn en de individu voorop. Het aansluiten bij de wensen en behoeften van bewoners staat daarbij centraal. In de implementatietrajecten ‘persoonsgerichte werken’ van het Trimbos-instituut en Menske leren we medewerkers om bewust te worden wat het belang is van bewoners, dit goed te leren kennen en vervolgens aan te sluiten bij hun behoeften. Ook vrijwilligers kunnen hier een essentiële rol in spelen.

Edith geeft aan dat zij het erg fijn vindt om op een vaste groep bewoners te werken en bewoners steeds beter te leren kennen, zo weet ze goed hoe ze met ze om kan gaan. “Iedere dag is anders: ik ga er rustig en open in en bekijk ik waar bewoners behoeften aan hebben.”

Ook Sandra ziet het belang van een persoonsgerichte benadering en merkt de afgelopen jaren een verandering in haar vrijwilligerswerk op. “Voorheen bedacht ik vaak thuis al welke activiteit ik kon gaan doen. Maar ik ben meegegaan in de gedachtegang om aan te sluiten bij wat de bewoners zelf willen. Ik vraag altijd waar mensen behoeften aan hebben en laat aan hun de keuze om aan te sluiten waar ze willen.”

Marja vertelt dat ze informatie over de bewoners ophaalt bij de zorg en vaak een persoonlijk gesprek aangaat met de bewoners. “Stel, iemand heeft vroeger in een bakkerij gewerkt en je vraagt daar naar: daar komen soms hele leuke gesprekken uit.”

Uit de Monitor Woonvormen Dementie van het Trimbos-instituut blijkt dat veel organisaties inzetten op vrijwilligersbeleid, terwijl we tegelijkertijd zien dat het aantal vrijwilligers de afgelopen jaren afgenomen is. Het lijkt erop dat vrijwilligers niet duurzaam aan organisaties verbonden blijven, maar de reden hiervoor is onduidelijk. In een kleinschalige omgeving, zoals de Reigershoeve, kan er veel van een vrijwilliger gevraagd worden.

Edith geeft aan dat zij dit juist zo mooi vindt aan haar werkplek. Ze krijgt de mogelijkheid om vanuit de organisatie te leren en ontwikkelen “Ik word meegenomen in cursussen als ik dat wil, er liggen tal van boeken die ik mee naar huis kan nemen en eens per jaar is er een bijeenkomst voor alle medewerkers.”

Sandra geeft aan dat ze veel vrijwilligers ziet komen en gaan. Ze adviseert dan ook verpleeghuizen om vrijwilligers tijdens het opstarten meer te begeleiden. “Sommige houden het maar een paar weken vol, en besluiten dan toch dat het niets voor hen is. Dat is zonde.”

Een veelgehoord dilemma voor vrijwilligers is het al dan niet onderdeel uitmaken van het (zorg)team. De vrijwilliger van de Reigershoeve geeft aan dat ze zich erg betrokken voelt en onderdeel van het team.

Ook Sandra heeft deze ervaring wel eens gehad, maar deinst daar niet van terug. “Natuurlijk gebeurt het ook wel eens als vrijwilliger dat je aan de zijlijn staat en dat andere dingen prioriteit hebben, maar dat kan ik helemaal begrijpen. Wat scheelt is dat ik twee dagen per week vrijwilliger ben, zeven uur op zo’n dag aanwezig ben en een ‘oude rot’ in het vak ben. Soms komen medewerkers naar mij toe voor raad.”

Daarnaast geven de vrijwilligers aan dat je ook zelf proactief moet zijn richting het zorgteam toe. Je hoeft bijvoorbeeld niet altijd afwachtend te zijn tot de zorgmedewerkers naar jou toekomen met informatie, maar je kan er ook zelf naar vragen. Zo vertelt Marja, als nieuwe vrijwilliger: “Dat het zorgteam aan je laat weten dat het fijn is dat je er bent, maakt het voor mij dat ik me onderdeel voel van het team.”

Tot slot hebben we de vrijwilligers gevraagd of zij nog adviezen hebben. Enerzijds voor de organisaties waar de vrijwilligers actief zijn, anderzijds voor hun (toekomstige) collega-vrijwilligers.

Edith geeft aan dat ze het soms wel mist om wat meer uit te wisselen met andere vrijwilligers binnen de organisatie. “We zien elkaar niet of nauwelijks, doordat we allemaal op verschillende dagen werken. Het zou fijn zijn als we wat meer momenten hebben om onze ervaringen te bespreken”. Ook geeft Edith als tip mee dat zorgorganisaties kritisch mogen zijn in wie ze aanstellen als vrijwilliger. “Sommige vrijwilligers kunnen zo enthousiast zijn, dat ze de drukte overbrengen op bewoners. Niet iedereen heeft daar behoefte aan. Een sturingsmoment vanuit de organisatie zou op zijn plaats kunnen zijn.”

“Ga het gewoon eens proberen! Het levert zo veel moois op, en mensen in de zorg kunnen je hulp goed gebruiken.” Dat vertelt Sandra tegen mensen die nu nog geen vrijwilliger zijn. Ook wil ze meegeven aan vrijwilligers die het maar kort volhouden om zichzelf wat meer open te stellen en voor jezelf op te komen: “Zet je tanden erin en laat je niet wegdrukken. Als vrijwilliger mag je er zijn, maar bespreek wel wat je dwars zit en wees open naar het zorgteam toe. Alleen zó word je ook echt onderdeel van het team.”

Tot slot geeft Marja aan: “Doe het vanuit je hart.”

*Namen in deze blog zijn op verzoek van de vrijwilliger(s), en vanwege privacy redenen, deels fictief.

Ook vrijwilliger worden?

Bekijk het aanbod aan vrijwilligerswerk op Platform Vrijwillige Inzet, bij Alzheimer Nederland of bij uw lokale zorginstelling.

Bronnen

• Handreiking samenwerking informele zorg
• Trends in de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie
• Kitwood, T. The experience of dementia. Aging & Mental Health, 1997; 1(1)
• Blog ‘Hoe bind ik vrijwilligers aan mijn zorgorganisatie?’
• Dossier ‘Monitor Woonvormen Dementie’