Blog |

Feestdagen in zicht: wel of niet naar opa en oma?

21 december 2020

Kwetsbare ouderen die moeite hebben om hun zelfredzaamheid te behouden zijn door het RIVM aangemerkt als risicogroepen voor het oplopen van het coronavirus. In de media wordt veel gesproken over ouderen in verpleeghuizen en de afwegingen tussen bezoek, eenzaamheid en veiligheid. Maar hoe gaan thuiswonende ouderen om met bezoek? En welke keuzes maken vrienden en familieleden? In deze blog kijken we naar de actualiteit en delen we de ervaringen van ouderen, familieleden en een tweetal zorgprofessionals. Met als afsluiting enkele tips voor de komende feestdagen.

Thuiswonende ouderen meer kans op stemmingsproblemen en eenzaamheid

Uit onderzoek blijkt dat de maatregelen, als gevolg van de coronacrisis, een flinke impact hebben op de kwaliteit van leven van thuiswonende ouderen. Door de beperkingen in het aantal sociale contacten hebben zij een extra verhoogd risico op eenzaamheid en sociale isolatie. Ook blijken zij een verstoord dagritme en minder structuur te ervaren, doordat bijvoorbeeld de dagopvang en terugkerende activiteiten wegvallen.¹ Daarnaast maken veel ouderen zich zorgen over de crisis en kan de berichtgeving rondom het coronavirus leiden tot meer angst en stress onder ouderen.² Uit Engels onderzoek blijkt dat het ervaren van eenzaamheid extra aanwezig is onder de alleenstaande en ‘jongere’ ouderen, ouderen met depressieve klachten en/of moeite met emotieregulatie en slaapproblematiek.³ Juist in deze tijd gun je thuiswonende ouderen graag wat extra sociaal contact om hun kwaliteit van leven op pijl te houden.

Meer behoefte aan een luisterend oor of gezelschap

“Cliënten zijn soms bang dat ook wij niet meer langskomen”, vertelt Aneta, wijkverpleegkundige. Ook dementieverpleegkundige Gerben ziet een toenemende eenzaamheid onder zijn cliënten. Ze hebben behoefte aan een praatje, een luisterend oor of gewoon gezelschap. Zo merkt Gerben op dat ouderen bijvoorbeeld vaker vragen naar zijn privésituatie en hoe het met hem gaat, terwijl dat eerder minder was. De zorgprofessionals staan echter vaak onder tijdsdruk, waardoor de meer sociale gesprekken niet altijd haalbaar zijn.

Hoe gaan (klein)kinderen en ouderen om met bezoek?

De dementieverpleegkundige ziet dat er verschillend wordt omgegaan met bezoek. Sommige van zijn cliënten hebben lak aan de regels, anderen zijn juist té voorzichtig. Wanneer ouderen zichzelf niet zo aan de maatregelen houden, is het vaak de familie die het bezoek beperkt om de oudere te beschermen. Bij mensen met dementie is het sowieso ingewikkeld, omdat zij vaak vergeten zich aan de maatregelen te houden en ook niet goed begrijpen waarom de maatregelen nodig zijn.

Eén van mijn cliënten denkt dat ik een oude schoolvriend van haar zoon ben en als ik binnen kom krijg ik altijd een dikke knuffel en een zoen. Gelukkig kan ik dit zelf wel hebben, maar je ziet toch dat mensen met deze problematiek moeite hebben de maatregelen na te leven.

Volgens de wijkverpleegkundige is afstemming met de ouderen en hun familie hierbij van belang. Een ieder heeft eigen ideeën, wensen en voorkeuren. “Belangrijk is om hier oog voor te hebben. Zo zijn we gestart met een pilot met het werken met tablets om op die manier het sociale contact met de ouderen te kunnen onderhouden.”

Ervaringen uit de praktijk

Oma heeft ons nodig, juist nu
Suzanne (28 jaar) vertelt dat ze de situatie met haar oma Hilda (82 jaar) erg lastig vindt. Haar opa overleed in het verpleeghuis vlak voor de tweede golf, terwijl haar oma nog thuis woont. “Haar dagstructuur is volledig weggevallen en ze is juist zo blij met bezoek op dit moment. Wij hebben ervoor gekozen om niet minder op bezoek te gaan dan voor de coronacrisis, soms juist vaker, want oma heeft ons nu nodig. Uiteraard houden we rekening met de afstand.”

De andere oma van Suzanne, Nel (88 jaar), gaat weer net wat anders om met de maatregelen. Ze geeft zelf aan niet bang te zijn voor het virus en dat bezoek gewoon welkom is. “De ene bezoeker is wat strikter in de maatregelen dan de andere, maar ze zijn allemaal welkom”. Suzanne vindt het fijn om langs te gaan, maar kiest heel bewust om de bezoeken kort en op afstand te houden, hoe graag ze ook een spelletje met haar oma zou willen spelen.

Meestal wint het verstand
Ton (73 jaar)heeft de ziekte van Parkinson, hij woont samen met zijn echtgenote. Hij realiseert zich goed dat hij in een risicogroep valt en is erg voorzichtig. Sociale activiteiten zijn deels weg gevallen, waaronder het zingen in een koor, Franse les en afspreken met vrienden. Ze proberen alternatieven te vinden, zoals de koorrepetitie via Zoom en afspreken met vrienden op afstand via een online boekenclub. “Het blijft continu een afweging tussen je gevoel en je verstand waarbij het verstand meestal wint, maar heel soms het gevoel en dan doe je zo voorzichtig mogelijk en hoop je dat het goed gaat.”

‘Sociale contacten is alles wat ze nog heeft’
Marleen (30 jaar) vertelt over haar oma Wil van 87 jaar. Haar oma heeft beginnende dementie en woont in een aanleunwoning. Tijdens de eerste golf ging Marleen aanvankelijk niet bij haar oma op bezoek. “De situatie was nieuw en ik was bang om haar te besmetten”. Maar naarmate de weken voorbij gingen, werd Wil steeds immobieler en sociaal geïsoleerder. Ze kwam nauwelijks meer buiten en bleef soms hele dagen in bed. “Het hebben van sociale contacten is “alles” wat zij nog heeft. Als dat er niet is, wat is het leven dan nog waard?”, zegt Marleen. Op dat moment heeft Marleen samen met haar familie besloten om toch weer bij haar op bezoek te gaan. Doordat zij haar weer vaker bezochten, zagen ze dat ze weer beter voor zichzelf ging zorgen. “Ik sta achter onze keuze om oma weer te bezoeken, maar ik kan me ook heel goed voorstellen dat anderen juist wel kiezen voor het beperken van het risico hun naaste te besmetten”.

En hoe nu met de feestdagen?
Ton vertelt dat zijn vrouw en hij nog niet goed weten wat ze met de kerstdagen doen. Ze gaan waarschijnlijk een kopje koffie drinken in de tuin met de buren of een wandeling maken met de (klein)kinderen. “Maar we hebben gelukkig elkaar, dat scheelt een hoop”. Suzanne vertelt dat ze haar thuiswonende oma’s met kerst niet alleen wil laten. Normaal gesproken vieren ze het groots met de hele familie, maar dit jaar hebben ze besloten dat haar beide oma’s in ieder geval bij één van de kinderen thuis komt om de dagen door te brengen. Bij oma Wil gaan Marleen en de familie in kleine gezelschappen op bezoek. Zelfs met de aangescherpte maatregelen. “We gaan om en om op bezoek, zodat oma wat heeft om naar uit te kijken. Uiteraard houden we de maatregelen goed in acht, maar we gunnen oma ook dit jaar een beetje het kerstgevoel”.

Tips voor bezoek tijdens de feestdagen

Naar aanleiding van de gesprekken is wel duidelijk dat iedereen worstelt met de afweging van het wel of niet op bezoek gaan en/of ontvangen. We hebben daarom een aantal tips opgesteld voor de komende corona-feestdagen:

Blijf wandelen en actief. Zorg ervoor dat je nieuwe dingen blijft zoeken. Mijn vrouw luistert bijvoorbeeld sinds kort ook naar podcasts via NPO4 (Tip van Ton).
Blijf op bezoek gaan, vergeet de ouderen niet, maar probeer wel alles op een veilige afstand te doen (Tip van dementieverpleegkundige Gerben).
“Keep calm and stay strong”. Ga in overleg met elkaar en denk na over alternatieven: liever één kind dat wat vaker op bezoek komt, dan dat iemand vereenzaamt. (Tip van wijkverpleegkundige Aneta).
Bel iemand op, stuur een kerstkaart of een ander klein gebaar om te laten weten dat je aan ze denkt.
Samen kerstvieren mag, als 1,5 meter afstand mogelijk is én er niet meer dan drie* bezoekers zijn.
Maak een kerstwandeling, wanneer 1,5 meter niet mogelijk is of als je je er niet goed bij voelt.
Splits de groep op of (video)bel elkaar als de groep groter is dan drie bezoekers.
Luister goed naar de ouderen, wat hun wensen zijn, neem ze serieus.
Praat met familieleden over de afwegingen rondom het bezoek.
Heb begrip voor ieders perspectief, iedereen kan hier anders over denken, anders voelen. De één wil (of kan) risico nemen, de ander niet. Dit kan verschillen tussen ouderen, maar ook tussen familieleden.

*Alleen tijdens de feestdagen geldt dat bezoek van drie mensen per dag is toegestaan, buiten de feestdagen geldt een maximaal aantal van twee bezoekers per dag.

¹Greenberg, N. E., Wallick, A., & Brown, L. M. (2020). Impact of COVID-19 pandemic restrictions on community-dwelling caregivers and persons with dementia. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 12(S1), S220.

²Philip, J. (2020). Impact of COVID-19 on mental health of the elderly. International Journal of Community Medicine and Public Health, 7(6), 2435.

³Groarke, J. M., Berry, E., Graham-Wisener, L., McKenna-Plumley, P. E., McGlinchey, E., & Armour, C. (2020). Loneliness in the UK during the COVID-19 pandemic: Cross-sectional results from the COVID-19 Psychological Wellbeing Study. PloS one, 15(9), e0239698.

Auteurs: Marleen Prins, Claudia van de Velden, Suzanne Berlang en Astrid van der Schot